Aldrei aftur viðlíka vanvirðing

Engum dylst að niðurstaða alþingiskosninganna um síðustu helgi var ósigur fyrir konur. Konum á Alþingi fækkaði úr þrjátíu í tuttugu og fjórar. Hverfandi stólafjöldi í þingsal var þó langt frá því að vera stærsti ósigur kvenna í kosningunum.

Hvers vegna var boðað til kosninga? Strax við upphaf kosningabaráttunnar virtust allir búnir að gleyma því. Frambjóðendur flokkanna minntust ekki einu orði á fílinn í stofunni og fjölmiðlar tipluðu á tánum kringum hann eins og léttstígir listdansarar. Á sama tíma og spilaborg kynferðisafbrotamanna um heim allan hrundi er konur upplýstu um áreiti og ofbeldi sem þær höfðu mátt þola og afhjúpuðu vandamál útbreiddara en nokkurn óraði fyrir undir formerkjum #metoo, þögðu íslenskir stjórnmálamenn þunnu hljóði. Þeir töluðu um skatta, banka, jarðgöng og virkjanir rétt eins og allt væri með felldu. Ekkert hefði þó getað verið fjarri sanni.

Þörf eða ekki þörf?

Eftir kosningarnar kom til tals að stofna nýjan kvennalista. Rætt var við nokkrar forgöngukonur hins upphaflega Kvennalista í Morgunblaðinu um málið. Sitt sýndist hverri. „Það er aug­ljóst eft­ir þess­ar kosn­ing­ar og úr­slit þeirra að kon­ur verða að fara að hugsa sér til hreyf­ings,“ sagði Sig­ríður Dúna Krist­munds­dótt­ir. Guðrún Ögmundsdóttir var á öðru máli. „Ég sé ekki alveg að það sé þörf fyr­ir kvenna­fram­boð akkúrat núna.“

Þegar Kvennalistinn var stofnaður árið 1983 voru þrjár konur á þingi. Nú eru þær tuttugu og fjórar. Okkur hefur óneitanlega orðið ágengt í baráttunni um tölfræðina síðustu áratugi. En tölurnar segja greinilega ekki alla söguna.

Einbeittur brotavilji

Hvers vegna féll ríkisstjórnin? Hvers vegna var verið að kjósa? Jú, það var kosið vegna þess að stjórnvöld mættu fórnarlömbum kynferðisofbeldis sem leituðu til þeirra eftir upplýsingum með valdhroka – ef ekki valdníðslu – og glórulausri mannvonsku. Í stað þess að veita þeim svör var reynt að þagga niður í þeim.

Stærsti ósigur kvenna í kosningunum voru ekki þau sex þingsæti kvenna sem töpuðust. Þótt tölfræðin breytist, þótt konum fjölgi á þingi, þótt konur verði forsætisráðherrar hefur það ekkert að segja ef hugarfarið breytist ekki með. Stærsti ósigurinn í nýliðnum kosningunum var viðhorf framboðanna til kvenna.

Af þeim ellefu flokkum sem buðu fram til Alþingis virtist engum finnast ástæða til að gera tilefni kosninganna að kosningamáli. Slíkt hefur varla reynst flokkunum áreynslulaust. Það krefst ansi einbeitts brotavilja að búa svo um hnútana að ofbeldi gegn konum komist ekki á dagskrá kosninga sem: a) eru haldnar einmitt vegna þöggunar og tómlætis gagnvart ofbeldi gegn konum b) eiga sér stað á sama tíma og um alla heimsbyggð á sér stað bylting vegna opinberana á ofbeldi gegn konum.

Mjúku málin eru alvöru málin

Nýr kvennalisti? Ef ekki núna, hvenær þá?

Nýr kvennalisti þarf þó ekki að vera eingöngu skipaður konum. Því, eins og nýafstaðnar kosningar sýna, snýst kvennabaráttan ekki aðeins um fjölda kvenna á Alþingi. Hún snýst um hugarfarsbreytingu. Hún snýst um að hætt sé að líta á málefni sem konum finnast brýn sem „mjúku málin“. Hún snýst um að við hættum að afskrifa heilbrigðismál, skólamál, þróun verðlags og útgjöld heimilisins sem prjál sem stelpurnar á þingi dútla við meðan strákarnir sinna alvöru málum eins og að sprengja upp náttúruperlur og bora jarðgöng – mjúku málin eru alvöru málin. Hún snýst um að við hættum að líta niður á „kvennastörf“ og byrjum að borga kennurum, þ.m.t. leikskólakennurum, og hjúkrunarfræðingum laun sem endurspegla virði þeirra og mikilvægi. Hún snýst um að við hættum að líta á ofbeldi gegn konum sem svo mikið feimnismál að það er ekki rætt í kurteislegum stjórnmálarökræðum RÚV. Kvennabaráttan snýst um að koma í veg fyrir að nokkurn tímann aftur verði konum sýnd viðlíka vanvirðing – svívirðilegt skeytingarleysi – og þeim var sýnt í alþingiskosningum 2017.

 

Höfundur er pistlahöfundur Fréttablaðsins.