Margar konur sem leita á fæðingarheimilin sjálfar á barns­aldri

Stór hluti íslenskrar þróunaraðstoðar rennur til til landsins. Í ár um 1.600 milljónir króna eða tæplega tíu prósent af heildar framlögum. Fréttamaðurinn Sunna Sæmundsdóttir hélt í vor til Mangochi héraðs, þar sem þungi aðstoðarinnar er veittur. Þar er unnið eftir svokallaðri héraðsnálgun sem þýðir að í stað þess að fara í gegnum stjórnvöld er unnið beint með héraðsyfirvöldum að fjölda verkefna.

Eitt þeirra má sjá á Katuli-svæðinu sem nær yfir fjölda þorpa. Í steikjandi hita blasir íslenska skjaldarmerkið við utan á fæðingarheimili. Inni eru mæður og nýfædd börn sem áttu sum allt sitt undir því að fæðingarheimilið væri til staðar.

Tvö þúsund fæðingar á ári

„Þetta er eitt af tíu fæðingarheimilum sem við höfum byggt til þess að færa þjónustuna nær íbúum sem búa í aðalbænum langt í burtu. Þessi fæðingardeild var opnuð 2018 og hér eru um tvö þúsund fæðingar á ári. Það að færa þjónustuna nær fólki er að bjarga mæðrum og er að bjarga ungbörnum. Hér á síðustu árum hefur dregið úr mæðradauða um 37% og úr ungbarnadauða um 56%,“ segir Inga Dóra Pétursdóttir, forstöðumaður sendiráðs Íslands í Malaví, í Íslandi í dag á Stöð 2 í gærkvöldi.

Ein þeirra sem var á fæðingarheimilinu þennan daginn hafði átt barnið sitt á leiðinni fótgangandi á fæðingardeildina en það er einmitt veruleiki flestra kvenna í Malaví að þurfa að ganga langar vegalengdir til þess að nálgast þjónustu.

Aðstoðin nær á jafnvel afskekktustu staði. Sunna fór í þorpið Sambo sem einungis er hægt að komast að á báti eða með margra tíma göngu yfir holt og hæðir. Þar er nýbúið að koma fyrir heilsugæslu.

Stór hluti þeirra kvenna sem leita á fæðingarheimilin eru í raun sjálfar á barnsaldri en barnahjónabönd og ótímabærar þunganir eru nokkuð algeng.

Á héraðssjúkrahúsinu í Mangochi er búið að koma upp miðstöð fyrir konur og stúlkur sem þjást af fæðingarfistli. Það er vandamál sem þekkist varla hér á landi en kemur til eftir fæðingar hjá ungum konum sem eru ekki líkamlega tilbúnar til að eignast börn, rifna og geta í kjölfarið ekki haldið þvagi eða saur. Þetta er hægt að laga með einfaldri aðgerð en konum er oft útskúfað vegna þessa. Sunna ræddi við Önnu sem lenti í því en hún á þrjú börn.

Enginn kom

„Ég var útskúfuð vegna vondrar lyktar og ég missti líka barn. Ég gat ekki unnið. Fyrir fistilinn rak ég fyrirtæki en ég missti það því enginn kom. Þetta hafði mikil áhrif á mig,“ segir Anna búsett í Malaví.

„Ég er þakklát fyrir spítalann því nú er allt í lagi. Ég er þó hætt rekstri því mig vantar fjármagn. Eiginmaður minn studdi mig en hann fór frá mér vegna fistilsins,“ segir Anna.

Menntun er lykilatriði til að draga úr barnahjónaböndum og Íslendingar styrkja meðal annars skólagöngu stúlkna í gegnum samtökin Go Fund a Girl Child sem bjarga þeim úr slíkum aðstæðum og koma aftur í skóla. Ein þeirra er hin fjórtán ára gamla Lugia.

„Ég er mjög hrifin af skólanum. Ég held að það sé mjög erfitt að giftast. Þess vegna kom ég í skólann og hef lært mjög mikið og ég hugsaði ég þyrfti að gifta mig því það var erfitt að fullnægja grunnþörfunum og ég treysti á ömmu mína. Ég hélt að ég þurfti að gifta mig því þetta var svo erfitt,“ segir Lugia sem stefnir nú í háskóla.

„Markmiðið er að verða hjúkrunarfræðingur eða læknir.“

Þverpólitískur stuðningur

Úttektir sýna að héraðsnálgunin virðist virka og utanríkisráðherra telur að þá leið eigi að fara víðar.

„Þetta er alveg nokkurs konar nýsköpun í þróunarsamvinnu og við höfum sýnt að það er hægt. Það gerir starfið skilvirkara og það er skýrara aðhald með þeim sem við störfum með á hverju svæði fyrir sig. Það hefur skilað því að það eru stærri ríki og jafnvel mjög stór ríki sem eru farin að treysta sér í að nálgast þessa vinnu með þessum hætti. Þetta snýst ekki bara um krónurnar sem við leggjum í þetta heldur líka, að ef við náum þessari breytingu fram, þegar stærri ríkin kæmu með allt aðrar tölur og allt annan stuðning værum við að gera gott starf. Og þarna erum við að gera gríðargott starf,“ segir Þórdís Kolbrún og heldur áfram.

„Ég er þeirrar skoðunar og ég held að það sé þverpólitískur stuðningur við það að eitt ríkasta land í veröldinni eigi sannarlega að skila sínu til þróunarsamvinnu og það er bara hluti af því að vera land sem tekur sig alvarlega og að vera þjóð á meðal þjóða. Við erum hérna samfélag sem þáðum hér sjálf þróunaraðstoð til 1974, það er mjög stutt síðan, og þótt aðstæður séu mismunandi hér og víða annars staðar er áhugavert að sjá hvað er hægt að gera hér. Við þurftum líka á aðstoð að halda og við erum hér með 0,35-36% af vergri landsframleiðslu í þróunarsamvinnu og nágrannalöndin eru öll með meira en við og sum töluvert mikið meira. Það er þangað sem við stefnum. Við erum sammála SÞ um að lönd eigi að verja 0,7% af vergri landsframleiðslu í þróunarsamvinnu og við eigum töluvert í land með það.“v