Það er fríkí að vera eðlilegur

Eva Rún Snorradóttir sviðslistakona er ein þríeykisins í leikhópnum Kviss Búmm Bang sem hefur vakið athygli fyrir óhefðbundnar leiksýningar. Fyrir tæpu ári sendi hún frá sér ljóðabókina Heimsendir fylgir þér alla ævi þar sem hún miðlar þeirri upplifun að alast upp sem lesbía í heterónorminu í Breiðholtinu á tíunda áratug síðustu aldar.

Hún segist hafa vitað hún var lesbía frá því á leikskólaaldri en lengi streðað við að falla inn í normið. 

Ég hitti Evu í Borgarleikhúsinu þar sem hún vinnur nú dag og nótt að uppsetningu næsta verkefnis Kviss Búmm Bang, Flækjum, hæli í Borgarleikhúsinu, sem forsýnt verður á leiklistarhátíðinni Lókal í lok mánaðarins og fer síðan í almennar sýningar í Borgarleikhúsinu.

Auk hennar eru í hópnum þær Vilborg Ólafsdóttir og Eva Björk Kaaber og nú hafa þær í fyrsta sinn fengið leikmyndahönnuð til liðs við sig, Tinnu Ottesen. Eva beinlínis ljómar þegar hún byrjar að tala um vinnuna að sýningunni sem er í „hefðbundnum“ Kviss Búmm Bang-stíl þar sem áhorfendur taka virkan þátt án þess að hafa hugmynd um hvað bíður þeirra.

„Það eina sem áhorfendur munu vita þegar þeir mæta á sýninguna er að þeir eru að leggjast inn á hæli í sex klukkustundir. Og, já, það verður matur, sem er yfirleitt það fyrsta sem fólk spyr um. Umfjöllunarefnið er ýmsar flækjur sem fylgja því að vera manneskja og hælið býður dvalargestum upp á það að horfast í augu við þær. Það er oft talað um erfiðleika í lífinu en við erum að vinna með það að skoða hlutina ekki sem erfiða og sýna að um leið og við horfumst í augu við þá og förum að vinna með þá kemur einhver birta.“

Kærastarnir gáfust upp



Eva þekkir flækjurnar í lífinu af eigin reynslu, hún hamaðist lengi við það að falla inn í hið gagnkynhneigða norm, þrátt fyrir að hún hafi alltaf vitað að hún væri lesbía. Þeirri reynslu lýsir hún meðal annars í ljóðabókinni Heimsendir fylgir þér alla ævi.

„Ég var aðeins að vinna með það hvernig það var að alast upp í svona heterónormatívu samfélagi. Ég varð fyrst skotin í konu sem var fóstra á leikskólanum mínum, en ég vissi ekki um neina lesbíu þegar ég var að alast upp í Breiðholtinu og var alveg í þrotlausum performans við að þykjast vera skotin í strákum langt fram eftir aldri. Ég reyndi stundum að eiga kærasta en þeir gáfust alltaf fljótlega upp. Þessu fylgdi mikil innri barátta því þetta gagnkynhneigða form sem samfélagið setur mann inn í er svo sterkt. Ég held að fólk sem er gagnkynhneigt geri sér ekki grein fyrir því hvað það norm er rosalega ríkjandi alls staðar. Þetta var samt alls ekki alfarið neikvætt því ég held að grunnurinn að nálgun minni í listsköpun í dag séu þessi gleraugu sem ég kom mér upp með því að standa aðeins utan við samfélagið og horfa inn. Mér finnst þetta nefnilega allt svo mikill performans. Þetta leikrit um eðlileikann.“

Hefur fordóma fyrir gagnkynhneigðum



Talið berst að þeirri klisju að það sé ekkert mál að koma út úr skápnum á Íslandi, hér séu allir svo jákvæðir í garð samkynhneigðra.

Eva segir reyndar tvær hliðar á því máli líka.

„Þó að það sé komið eitthvert tiltekið umburðarlyndi og samþykki á hegðun þá er það samt í rauninni mjög skammsýnt. Það er auðvitað frábært að sjá unga krakka vera komna út úr skápnum og geta eignast kærustu eða kærasta á þeim árum. Það er mjög jákvætt fyrir fólk sem er í hinum þrönga ramma samkynhneigðra. Það eru hins vegar ennþá mjög sterk box sem fólk er sett í. Fyrir mig hefur það alltaf verið mikið atriði að kalla mig lesbíu en hvað þýðir það í raun? Það þarf að víkka þessi hugtök. Rammarnir eru svo sterkir. Það er allt í lagi að vera hommi eða lesbía innan viss ramma en svo verður þetta allt annar handleggur þegar kemur að intersex-fólki og transfólki til dæmis. Ég held það sé meira að segja ennþá mjög erfitt að vera tvíkynhneigður því þá koma fordómarnir bæði frá samkynhneigða og gagnkynhneigða samfélaginu. Þú verður að vera annaðhvort eða. Ég er sjálf að glíma við fordóma gagnvart gagnkynhneigðum og þoli ekki hvað þetta heterónormatíva kerfi er stöðugt að endurnýjast og styrkjast, þótt það sé holt að innan. Ég held við þurfum öll að passa að flokka fólk hvorki í eitt né neitt hlutverk og fyrst og fremst alls ekki að gera ráð fyrir því að fólk sé gagnkynhneigt. 

Ég er lesbía og hef aldrei á ævinni borið kynferðislegar tilfinningar til karlmanns, en það þýðir ekki að það geti aldrei gerst. Lífið er allt á stöðugu flökti. Kannski byrjum við Vala bara saman með manni þegar við verðum orðnar eldri kerlingar, við þurfum að vera opin fyrir öllum tilbrigðum lífsins.“ 

Skilgreiningar eru skáldskapur



Umrædd Vala er Höskuldsdóttir og þær Eva hafa verið saman í rúm fimm ár. Eru þær farnar að velta fyrir sér barneignum?

„Já, ég er búin að vera að fara í tæknisæðingar, en það þarf mikla þolinmæði til að það takist og þótt ég hafi farið þrisvar hefur það ekki enn heppnast. Við höfum alveg skoðað það að eignast barn með einhverjum samkynhneigðum vini okkar, sem mér finnst mjög fallegt, en enn sem komið er getur barn ekki löglega átt nema tvo foreldra þannig að meðan sú staða er uppi er það ekki raunhæfur möguleiki. Mér finnst mjög skrítið að það skuli ekkert breytast þegar fjölskyldumynstrin hafa breyst svona mikið og orðið fjölbreyttari.“

Það er augljóst að réttindamál hinsegin fólks brenna á Evu og liggur því beint við að spyrja hvort henni finnist Gay Pride ennþá skipta máli fyrir þá baráttu.

„Já, það skiptir máli. En ég hef samt alveg orðið hugsi yfir því hvort Gay Pride sé kannski að styrkja skiptinguna samkynhneigðir/gagnkynhneigðir sem er náttúrulega alveg hundgömul og er bara skáldskapur sem á ekki lengur við. En ég held að þessi hátíð sé rosalega mikilvæg sem áminning um það að baráttan er nýbyrjuð og þarf að halda áfram að þróast. Þetta snýst alls ekkert um samkynhneigða og gagnkynhneigða heldur um að opna hugann og leysa upp þetta heterónorm. Þetta er tækifæri fyrir alla til að líta í eigin barm og skoða sig og uppgötva að ekkert eitt er eðlilegra en annað. Það eru allir frík á einhvern hátt og eiginlega er mest fríkí að finnast maður vera „eðlilegur“, hvað þýðir það eiginlega? Það er ekki hægt að vera eins og allir hinir, það hugtak fuðrar upp um leið og maður segir það.“

Þegar sýningum á Flækjum lýkur í Borgarleikhúsinu liggur leið Kviss Búmm Bang til Ríga þar sem þær munu setja upp sýningu í Þjóðleikhúsinu. Eftir það er meiningin að taka sér frí og halda sín í hverja áttina um stund.

„Kviss Búmm Bang fer á vit óvissunnar. Ég fer beint í sýningu með Sextán elskendum og svo bara sjáum við til. Kannski gerum við eitthvað innan árs, kannski ekki, en allavega ætlum við að taka okkur frí frá stórum framkvæmdum í bili. Við erum samt ekkert að hætta, það gerum við vonandi aldrei.“