Auglýsingatekjur innlendra miðla árið 2018 voru ríflega fjórðungi lægri en þær voru árið 2007. Páll Magnússon, formaður allsherjar og menntamálanefndar Alþingis, segir rekstrarumhverfi einkarekna fjölmiðla á Íslandi aldrei hafa verið fjandsamlegra síðan ljósvakamiðlar voru gefnir frjálsir. Ekki verði lengur hægt að líta fram hjá fyrirferð Ríkisútvarpsins á auglýsingamarkaði.
Sjá nánar: Fimm milljarðar í auglýsingakaup til Google, Facebook og erlendra miðla
Hagstofa Íslands birti í morgun tölulegar upplýsingar um tekjur innlendra fjölmiðla af auglýsingum fyrir árið 2018. Tölurnar varpa ljósi á áframhaldandi þróun niður á við þar sem auglýsingatekjur einkarekinna miðla dragast saman og fjármagn fer í auknum mæli úr landi og til vefmiðla í eigu erlendra stórfyrirtækja sem ekki borga virðisaukaskatt hér á landi.
Greiðslur fyrir birtingu auglýsinga námu í heild 13,4 milljörðum króna árið 2018, tveimur prósentum lægri upphæð en árið 2017, reiknað á föstu verðlagi.
Sama ár greiddu íslensk fyrirtæki og stofnanir erlendum vefmiðlum eins og Facebook og Google því sem nemur yfir sjötíu prósentum af heildarupphæðinni sem fór í auglýsingar á netinu.
Páll var spurður hvort honum fyndist forsvaranlegt að ríki og sveitarfélög skiptu við erlenda risa á markaði á borð við Facebook og Google.
„Það kemur mér á óvart að Hagstofan áætlar að yfir fimm milljarðar hafi farið í erlenda netmiðla. Við getum borið þetta saman við þessa rúmlega þrettán milljarða sem auglýst er fyrir á íslenskum miðlum. Ég hefði haldið að þessi tala væri ekki orðin svona há, að hún væri talsvert lægri en fimm milljarðar. En það setur þetta auðvitað í talsvert nýtt samhengi. Ég tel ekki forsvaranlegt að ríki og sveitarfélög séu að beina viðskiptum í miklu mæli til þessara miðla sem greiða hvorki skatta né skyldur hér á Íslandi.“
Tekjur innlendra miðla af birtingu auglýsinga árið 2018 voru sambærilegar við auglýsingatekjurnar árið 2004.
„Sem þýðir að öll aukningin – stækkun auglýsingakökunnar um fimm milljarðar á þessu árabili, hefur farið í erlenda netmiðla og þetta er mikið umhugsunarefni, ekki síst fyrir opinbera aðila sem eru að auglýsa á þessum vettvangi.“
Páll segir, aðspurður, að um mikla óheillaþróun sé að ræða.
„Sérstaklega fyrir einkarekna fjölmiðla á Íslandi sem trúlega hafa aldrei verið í fjandsamlegra rekstrarumhverfi en akkúrat núna, bara frá því ljósvakamiðlar voru gefnir frjálsir á Íslandi og einokunin afnumin. Þannig að ég held að þetta sýni fram á nauðsyn þess að ef á að breyta einhverju til betra og réttlátari vegar fyrir einkarekna fjölmiðla á Íslandi að þá verður einfaldlega að draga úr umfangi Ríkisútvarpsins á þeim vettvangi.“
„Þetta sýnir fram á að það sé orðið meira en tímabært að það verði hugað að þessu. Það kemur reyndar ekki fram í nýjum tölum Hagstofunnar, en ég geri ráð fyrir að hlutfallið hafi ekki breyst mjög mikið, að Ríkisútvarpið hirði um það bil tuttugu prósent af heildarauglýsingamagninu í íslenskum miðlum og kannski nærri því helminginn af auglýsingum í ljósvakamiðlum.“
Páll segir að ofan á annað sem geri stöðu einkarekinna fjölmiðla slæma sé ofboðsleg fyrirferð Ríkisúvarpsins á auglýsingamarkaði.
„Það verður ekki fram hjá því litið lengur. Ekki ef menn ætla að skapa einhvern eðlilegan rekstrargrundvöll fyrir einkarekna fjölmiðla.“
Menntamálaráðherra segist treysta á stuðning þingmanna
Í skriflegu svari við fyrirspurn fréttastofu segir Lilja Alfreðsdóttir, mennta-og menningarmálaráðherra, að hún hafi óskað eftir því við fjármála- og efnahagsráðuneytið að það athugi möguleika á skattlagningu kaupa á auglýsingum í erlendum netmiðlum.
Mikil umræða hafi verið, síðustu misseri, í alþjóðastofnunum og ríkjum innan Evrópska efnahagssvæðisins um skattlagningu á stafrænni þjónustu yfir landamæri.
„Þá er ljóst að ríki í Evrópu eru að athuga ýmsar leiðir í þessum efnum. Fjármála- og efnahagsráðuneytið hefur m.a. lagt áherslu á að kynna sér þær aðgerðir sem helst þykja koma til greina. Vegna þessarar þróunar er verið er að koma á stuðningskerfi til frambúðar, sem ég tel mjög brýnt til að tryggja lýðræðislega umræðu og ég treysti á þingmenn að leggjast á árarnar í þeirri vinnu,“ segir í svari Lilju.
