Íslandssagan er full af bulli Bryndís Víglundsdóttir skrifar 23. ágúst 2021 10:00 Ef við lesum skráða sögu okkar kemur í ljós að hún er saga hraustra karla og hetja. Hún er ekki saga fólks sem bjó við vanheilsu eða fötlun og hún er ekki saga kvenna og barna. Hún er ekki heldur saga yngri og eldri karla sem aldrei áttu með sig sjálfir, voru alla ævina eignalausir vinnumenn. Þess vegna er líka hárrétt sem segir í söngnum að „Íslandssagan er full af bulli“. Í sögu okkar og mannkynssöguna alla vantar marga langa og efnismikla kafla. Það væri áhugavert að rannsaka annála okkar og þjóðsögur til þess að gera sér grein fyrir lífi og tilveru fólks sem var minnimáttar vegna þjóðfélagsstöðu, kynferðis og annarar meðfæddrar eða áunninnar fötlunar. Skoðum hlut fatlaðra, barna og kvenna í sögu okkar. Einstaka sinnum rekst maður í sögum eða annálum á frásögur af aumingjum eða fíflum, eins og fatlað eða þroskaheft fólk var kallað. Voru það þá yfirleitt niðursetningar og fólk sem álitið var umskiptingar, eða ástand þess tilkomið af einhverjum öðrum annarlegum orsökum eins og sagt var að gæti til dæmis gerst þegar ungir menn heilluðust af álfkonum og trylltust. Við vitum að margt af því fatlaða og veika fólki sem vegna lyfja og getu læknavísindanna lifir í dag dó áður fyrr. Landnáma nefnir 430 landnámsmenn, þar af 14 konur. Einhvers staðar í farangri landnámsmanna hljóta þó að hafa leynst konur því að hópurinn stækkaði. Íslendingar stukku varla alskapaðir út úr höfði feðranna eins og Pallas Aþena forðum. Seifur hinn voldugi guð, faðir hennar, fékk mikinn höfuðverk. Þegar menn hugðust lækna hann og gerðu gat á höfuðið stökk dóttir hans fullsköpuð út. Í sögu okkar eru nokkrar konur nefndar. Við lesum um Auði djúpúðgu, Bergþóru á Bergþórshvoli og Hallgerði langbrók, Guðrúnu Ósvífursdóttur og Auði Vésteinsdóttur, konu Gísla Súrssonar. Fleiri mætti telja. Þessar konur voru allar stórveldi og í skugga þeirra var hópur kvenna sem stritaði ævilangt og skilaði húsbændum sínum þeim verkum sem dugðu til að halda lífi í þessari þjóð. Margar þessara vinnukvenna voru umkomulaus hjú, áttu sér ekki málsvara. Átakanlegust varð sú staðreynd þegar húsbændur, synir húsbænda eða aðrir karlar nýttu sér aðstöðumuninn og notuðu líkama þeirra sér til skjótrar ánægju. Þegar svo barn kom undir- var það kallað í lausa-LEIK eða hórdómur og var stúlkunum refsað og barninu líka. Þetta er ljót saga af fullkomnu virðingarleysi fyrir stúlkum og grimmd og hún er gapandi sár í sögu okkar. Því var það mörgum áfall þegar fréttist af gleðskap þjóðkjörinna fulltrúa okkar, þingmanna sem sátu að sumbli á Klausturbar og höfðu uppi skoðanir sínar á konum. Ég er ein þeirra sem hélt að okkur, mannfólkinu hefði farið fram og ég rígheld í þá skoðun þrátt fyrir hugarfar og virðingarleysi Klausturgengisins til kvenna. En guð hjálpi þjóð sem lætur sér detta í hug að kjósa fólk með Klausturhugarfar aftur til þingsetu. Fram til okkar daga tíðkaðist mikil harka við börn. Fortakslaust var álitið að óþægð væri um að kenna ef þau hlýddu ekki skipun strax og þeim var refsað í samræmi við það. Þannig var ekki athugað hvort til greina kæmi að barnið hefði ekki heyrt það sem sagt var, hvort það hefði skilið fyrirskipunina og hvort það væri fært um að framkvæma það sem til var ætlast. Réttur hins fullorðna til þess að skipa fyrir og ráðskast með barnið var ekki véfengdur og skylda barnsins til að hlýða var fortakslaus. Ekki er hægt að sjá af frásögum hvort sem er í annálum okkar, kirkjubókum eða þjósögum að eðlislæg geta barnsins hafi verið athuguð. Ísland í dag Mér virðist að ástandið á Íslandi sé þannig nú á dögum að sá eldur sem margir einstaklingar og samfélagsstraumar tendruðu í upphafi og hugsjónamenn og konur hafa af bjartsýni og einurð borið uppi æ síðan brenni vel fólki með sérþarfir til góðs. Í hópnum „fólk með sérþarfir“ er fólk á mismunandi aldri með margs konar sérþarfir. Sumir fæðast þannig að þeim var vangefið, sumir veikjast í blóma lífsins á líkama eða sál og vandinn sem oftast fylgir ellinni nær flestum sem fá að lifa lengi. Aldrei fyrr hafa svo margir þættir og margir aðilar sameinast um að vinna að jákvæðri lausn á málefnum fólks með sérþarfir. Þess vegna leyfi ég mér að vera áfram bjartsýn og vongóð.Meðvituð viðhorf Íslendinga til fólks með sérþarfir held ég að séu góð. Þeir sem eru í nánustu tengslum við fatlaða og hafa valið sér það starf að vinna með þeim ættu að vera í forystusveit þeirra sem eru talsmenn alls þess sem má verða fötluðum til góðs. Fyrir fatlaða meðbræður okkar megum við aðeins vilja „hið besta“. Sumir fatlaðir geta talað fyrir sig sjáfir. Með þeim eigum við að standa. Aðrir fatlaðir geta ekki flutt mál sitt. Fyrir þá eigum við að tala og með þeim að standa. Við höfum þær skyldur við fatlaða og ófatlaða að viðhorfum okkar til hvers annars hraki ekki. En viðhorfin mega ekki verða eins og trú án verka sem er dauð trú. Viðhorfin ein tjóa ekki heldur þurfa þau að vera hvati til góðra verka. Ég minni á Steinar bónda í Hlíðum undir Steinahlíðum sem Halldór Laxness lætur segja: „Það er nú svona, blessaður, að þegar heimurinn er hættur að vera dásemdafullur í augum barnanna okkar þá er nú lítið orðið eftir“. En þrátt fyrir góð viðhorf Steinars til barna sinna bar hann ekki gæfu til að skapa börnum sínum dásemdarfullt umhverfi. Og því fór sem fór! Höfundur er kennari og fyrrverandi skólastjóri Þroskaþjálfaskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Upptökur á Klaustur bar Félagsmál Bryndís Víglundsdóttir Mest lesið Kristrún, Þorgerður og Inga: Framtíð Íslands - Ykkar tími er komin! Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Fyrstu jólin eftir ástvinamissi Anna Sigurðardóttir Skoðun Atvinnumál fatlaðra Ína Valsdóttir Skoðun „Þetta er ekki hægt, en það verður samt að gera þetta“ Arnar Þór Jónsson Skoðun Eldra fólk þarf Jóhann Pál sem félagsmálaráðherra – nema kannski þeir auðugustu Viðar Eggertsson Skoðun Mýtan um sæstreng! Andrés Pétursson Skoðun Milljónerí Hannes Örn Blandon Skoðun Hvað er borgaraleg pólitík? Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun Bíp Bíp Bíp Ágúst Mogensen Skoðun Það er ekki nóg að vera klár stelpa/strákur/stálp Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Fyrstu jólin eftir ástvinamissi Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Skyndihjálp: Lykillinn að öruggara samfélagi Hildur Vattnes Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Það er ekki nóg að vera klár stelpa/strákur/stálp Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Kosningum lokið og hvað nú? Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun „Þetta er ekki hægt, en það verður samt að gera þetta“ Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Mýtan um sæstreng! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Kvennaárið 2025 Drífa Snædal skrifar Skoðun Bíp Bíp Bíp Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Samviskufrelsi heilbrigðisstarfsmanna ekki vandamál þegar kemur að dánaraðstoð Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Milljónerí Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Jólaskreytingafyllerí: Eru takmörk fyrir því hversu langt má ganga í jólaskreytingum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er borgaraleg pólitík? Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Ríkisstjórn verðmætasköpunar Sigríður Mogensen skrifar Skoðun Þorlákshöfn - byggð á tímamótum Anna Kristín Karlsdóttir skrifar Skoðun Hagsmunamál fyrirtækjanna í stjórnarsáttmála Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lausnin í leikskólamálum að grafa undan atvinnuþátttöku og jafnrétti? Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Lýðræði hinna sterku Jón Páll Hreinsson skrifar Skoðun Bleikir hvolpar Darri Gunnarsson,Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Lifandi dauð! Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Það hafa allir sjötta skilningarvit Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Skoðun mín á alþingiskosningum 2024 Valgerður Bára Bárðardóttir skrifar Skoðun Kristrún, Þorgerður og Inga: Framtíð Íslands - Ykkar tími er komin! Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Skautaíþróttir í Reykjavík í dauðafæri - kýlum á stækkun Skautahallarinnar Bjarni Helgason skrifar Skoðun Hlustið á fólkið í skólunum? Dóra Þorleifsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægasta atkvæðið Kristbjörg Þórisdóttir skrifar Skoðun Nálgunarbann Fjölnir Sæmundsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Kosningasigur fyrir dýravernd Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Í morgun vöknuðum við á merkilegum tíma Silja Rún Friðriksdóttir skrifar Skoðun Hálft líf heimilislausra kvenna Kristín I. Pálsdóttir,Halldóra R. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Snúum samfélagi af rangri leið Finnbjörn A. Hermansson skrifar Sjá meira
Ef við lesum skráða sögu okkar kemur í ljós að hún er saga hraustra karla og hetja. Hún er ekki saga fólks sem bjó við vanheilsu eða fötlun og hún er ekki saga kvenna og barna. Hún er ekki heldur saga yngri og eldri karla sem aldrei áttu með sig sjálfir, voru alla ævina eignalausir vinnumenn. Þess vegna er líka hárrétt sem segir í söngnum að „Íslandssagan er full af bulli“. Í sögu okkar og mannkynssöguna alla vantar marga langa og efnismikla kafla. Það væri áhugavert að rannsaka annála okkar og þjóðsögur til þess að gera sér grein fyrir lífi og tilveru fólks sem var minnimáttar vegna þjóðfélagsstöðu, kynferðis og annarar meðfæddrar eða áunninnar fötlunar. Skoðum hlut fatlaðra, barna og kvenna í sögu okkar. Einstaka sinnum rekst maður í sögum eða annálum á frásögur af aumingjum eða fíflum, eins og fatlað eða þroskaheft fólk var kallað. Voru það þá yfirleitt niðursetningar og fólk sem álitið var umskiptingar, eða ástand þess tilkomið af einhverjum öðrum annarlegum orsökum eins og sagt var að gæti til dæmis gerst þegar ungir menn heilluðust af álfkonum og trylltust. Við vitum að margt af því fatlaða og veika fólki sem vegna lyfja og getu læknavísindanna lifir í dag dó áður fyrr. Landnáma nefnir 430 landnámsmenn, þar af 14 konur. Einhvers staðar í farangri landnámsmanna hljóta þó að hafa leynst konur því að hópurinn stækkaði. Íslendingar stukku varla alskapaðir út úr höfði feðranna eins og Pallas Aþena forðum. Seifur hinn voldugi guð, faðir hennar, fékk mikinn höfuðverk. Þegar menn hugðust lækna hann og gerðu gat á höfuðið stökk dóttir hans fullsköpuð út. Í sögu okkar eru nokkrar konur nefndar. Við lesum um Auði djúpúðgu, Bergþóru á Bergþórshvoli og Hallgerði langbrók, Guðrúnu Ósvífursdóttur og Auði Vésteinsdóttur, konu Gísla Súrssonar. Fleiri mætti telja. Þessar konur voru allar stórveldi og í skugga þeirra var hópur kvenna sem stritaði ævilangt og skilaði húsbændum sínum þeim verkum sem dugðu til að halda lífi í þessari þjóð. Margar þessara vinnukvenna voru umkomulaus hjú, áttu sér ekki málsvara. Átakanlegust varð sú staðreynd þegar húsbændur, synir húsbænda eða aðrir karlar nýttu sér aðstöðumuninn og notuðu líkama þeirra sér til skjótrar ánægju. Þegar svo barn kom undir- var það kallað í lausa-LEIK eða hórdómur og var stúlkunum refsað og barninu líka. Þetta er ljót saga af fullkomnu virðingarleysi fyrir stúlkum og grimmd og hún er gapandi sár í sögu okkar. Því var það mörgum áfall þegar fréttist af gleðskap þjóðkjörinna fulltrúa okkar, þingmanna sem sátu að sumbli á Klausturbar og höfðu uppi skoðanir sínar á konum. Ég er ein þeirra sem hélt að okkur, mannfólkinu hefði farið fram og ég rígheld í þá skoðun þrátt fyrir hugarfar og virðingarleysi Klausturgengisins til kvenna. En guð hjálpi þjóð sem lætur sér detta í hug að kjósa fólk með Klausturhugarfar aftur til þingsetu. Fram til okkar daga tíðkaðist mikil harka við börn. Fortakslaust var álitið að óþægð væri um að kenna ef þau hlýddu ekki skipun strax og þeim var refsað í samræmi við það. Þannig var ekki athugað hvort til greina kæmi að barnið hefði ekki heyrt það sem sagt var, hvort það hefði skilið fyrirskipunina og hvort það væri fært um að framkvæma það sem til var ætlast. Réttur hins fullorðna til þess að skipa fyrir og ráðskast með barnið var ekki véfengdur og skylda barnsins til að hlýða var fortakslaus. Ekki er hægt að sjá af frásögum hvort sem er í annálum okkar, kirkjubókum eða þjósögum að eðlislæg geta barnsins hafi verið athuguð. Ísland í dag Mér virðist að ástandið á Íslandi sé þannig nú á dögum að sá eldur sem margir einstaklingar og samfélagsstraumar tendruðu í upphafi og hugsjónamenn og konur hafa af bjartsýni og einurð borið uppi æ síðan brenni vel fólki með sérþarfir til góðs. Í hópnum „fólk með sérþarfir“ er fólk á mismunandi aldri með margs konar sérþarfir. Sumir fæðast þannig að þeim var vangefið, sumir veikjast í blóma lífsins á líkama eða sál og vandinn sem oftast fylgir ellinni nær flestum sem fá að lifa lengi. Aldrei fyrr hafa svo margir þættir og margir aðilar sameinast um að vinna að jákvæðri lausn á málefnum fólks með sérþarfir. Þess vegna leyfi ég mér að vera áfram bjartsýn og vongóð.Meðvituð viðhorf Íslendinga til fólks með sérþarfir held ég að séu góð. Þeir sem eru í nánustu tengslum við fatlaða og hafa valið sér það starf að vinna með þeim ættu að vera í forystusveit þeirra sem eru talsmenn alls þess sem má verða fötluðum til góðs. Fyrir fatlaða meðbræður okkar megum við aðeins vilja „hið besta“. Sumir fatlaðir geta talað fyrir sig sjáfir. Með þeim eigum við að standa. Aðrir fatlaðir geta ekki flutt mál sitt. Fyrir þá eigum við að tala og með þeim að standa. Við höfum þær skyldur við fatlaða og ófatlaða að viðhorfum okkar til hvers annars hraki ekki. En viðhorfin mega ekki verða eins og trú án verka sem er dauð trú. Viðhorfin ein tjóa ekki heldur þurfa þau að vera hvati til góðra verka. Ég minni á Steinar bónda í Hlíðum undir Steinahlíðum sem Halldór Laxness lætur segja: „Það er nú svona, blessaður, að þegar heimurinn er hættur að vera dásemdafullur í augum barnanna okkar þá er nú lítið orðið eftir“. En þrátt fyrir góð viðhorf Steinars til barna sinna bar hann ekki gæfu til að skapa börnum sínum dásemdarfullt umhverfi. Og því fór sem fór! Höfundur er kennari og fyrrverandi skólastjóri Þroskaþjálfaskóla Íslands.
Kristrún, Þorgerður og Inga: Framtíð Íslands - Ykkar tími er komin! Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun
Eldra fólk þarf Jóhann Pál sem félagsmálaráðherra – nema kannski þeir auðugustu Viðar Eggertsson Skoðun
Skoðun Samviskufrelsi heilbrigðisstarfsmanna ekki vandamál þegar kemur að dánaraðstoð Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Jólaskreytingafyllerí: Eru takmörk fyrir því hversu langt má ganga í jólaskreytingum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar
Skoðun Er lausnin í leikskólamálum að grafa undan atvinnuþátttöku og jafnrétti? Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar
Skoðun Kristrún, Þorgerður og Inga: Framtíð Íslands - Ykkar tími er komin! Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar
Skoðun Skautaíþróttir í Reykjavík í dauðafæri - kýlum á stækkun Skautahallarinnar Bjarni Helgason skrifar
Kristrún, Þorgerður og Inga: Framtíð Íslands - Ykkar tími er komin! Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun
Eldra fólk þarf Jóhann Pál sem félagsmálaráðherra – nema kannski þeir auðugustu Viðar Eggertsson Skoðun