„Ég var að deyja úr alkohólisma en ekki HIV“ Jakob Bjarnar skrifar 22. janúar 2024 12:05 Sveinn Kjartansson matreiðslumeistari segir löngu tímabært að gera upp við þetta tímabil ævi sinnar en það tók sannarlega á. Sveinn Kjartansson matreiðslumeistari segir tímabært að samfélagið geri upp tímabilið þegar fólki með HIV-veiruna var útskúfað. Sveinn er einn þeirra sem lifði af HIV-faraldurinn eftir að hafa smitast í Noregi á fyrri hluta níunda áratugarins. Í flugvélinni á leiðinni heim til Íslands las hann grein um veiruna og ákvað í kjölfarið að fara í mælingu. Frá þessu segir hann í nýjasta hlaðvarpi Sölva Tryggvasonar. „Þetta var lítil biðstofa á Borgarspítalanum og ég kynnti mig með fullu nafni. Ég man að konan í afgreiðslunni sussaði á mig þegar ég sagði: Ég er kominn til að fara í svona hommakrabbameinspróf. Þó nokkuð var af fólki á biðstofunni og þetta var nokkuð sem ekki þótti viðeigandi að tala mikið um. Viku seinna var svo hringt í mig og læknirinn sagðist vilja hitta mig í Domus Medica. Ég vissi náttúrulega hvað klukkan sló, en var samt ekki undirbúinn undir þennan skell.“ Héldu loganum í lífskertinu lifandi Haraldur Briem læknir á móti Sveini og sagði honum að hann væri smitaður. „Hann tilkynnti mér að það væru nær engar líkur á bata og að ég ætti ekki mikið eftir. En hann gerði það mjög fallega og það hafði róandi áhrif á mig. Svo lét hann mig fá lítið blað þar sem var búið að skrifa reglur um hvað ég mætti gera og hvað ekki og hvernig ég ætti að umgangast annað fólk. Í stuttu máli var nánast ekkert sem ég mátti gera innan um annað fólk.“ Sveinn segist hafa gengið út með þá vitneskju að hann væri stórhættulegur smitberi. Og hann var uppfullur af skömm. „Ég bjó á þessum tíma hjá vinkonu minni og nýfæddum syni hennar. En þegar ég sýndi henni miðann reif hún hann bara og sagði þetta vera algjöra dellu. Og að ég þyrfti ekki að flytja út. Það var algjör lífsbjörg hvernig hún brást við og hvernig hún kom fram við mig. Hún í raun bjargaði mér með því að lána mér dómgreind og styrk og stappa í mig stálinu. Þetta tímabil er í raun í ákveðinni móðu og það voru klárlega vinir mínir sem héldu í mér lífsviljanum fyrst um sinn og ég á þeim líf mitt að þakka. Þau héldu loganum í lífskertinu mínu gangandi þegar ég var á mínum erfiðasta stað,“ segir Sveinn. Fordómar gagnvart samkynhneigð miklir Sveinn segir erfitt að lýsa því hvernig það hafi verið að vera HIV smitaður á þessum tíma á Íslandi. Og svo því að vera samkynhneigður. „Það var í raun mjög erfitt að vera hommi á Íslandi í kringum 1980 óháð því hvort að maður væri smitaður af HIV eða ekki af því að fordómarnir voru miklir. Ég hafði upplifað mig öðruvísi og útundan nánast alla tíð, en svo fékk ég endanlega staðfestingu á því þegar ég smitaðist af HIV. Hjónin Viðar Eggertsson og Sveinn Kjartansson. Sveinn segir það hljóma sérkennilega en neyslan hjálpaði honum að fúnkera frá degi til dags, að flýja hversdagsleikann. En svo var hún komin úr böndum. Þá leið mér eins og ég væri algjörlega útskúfaður og að ég hafi fengið endanlega staðfestingu á því að ég væri skítugur og ætti að vera útundan.“ Að sögn Sveins er gríðarlega erfitt að vera þannig stemmdur og að það hafi tekið langan tíma að vinna sig út úr því. „Ég óttaðist enn frekari útskúfun og deildi því bara með mínum allra nánustu að ég væri smitaður. Mér leið stundum eins og ég væri með handsprengju innanklæða sem tikkaði og ég vissi ekki hvenær hún myndi sprynga. Svo var líka mikil aðgreining innan hinsegin samfélagsins. Við hinir smituðu og svo hinir. Hinir vildu vita hverjir við værum svo að þeir gætu forðast okkur.“ Var að drepa sig á alkóhólisma Staðan á Íslandi var að sögn Sveins mun verri fyrir samkynhneigða í mörgum öðrum löndum. Hann segir að það hafi breytt miklu fyrir sig þegar hann flutti til Hollands: „Það var ekki fyrr en ég kom til Hollands sem ég lærði að vera hommi í dagsbirtu og þar var viðhorfið allt öðruvísi. Viðkvæðið var að allir ættu að passa sig og taka ábyrgð á sér, en á sama tíma var nánast gengið út frá því að allir væru smitaðir, þannig að það var ekki sama aðgreining og á Íslandi. Ég man vel eftir fyrsta stráknum sem gekk ekki í burtu þegar ég stofnaði til kynna við hann þó að ég væri búinn að segja honum frá smitinu. Hann sagði að í Hollandi horfði samkynhneigða samfélagið þannig á að ábyrgðin væri allra. Viðmótið var allt annað í Hollandi og þar náði ég að anda aftur.“ Þegar Sveinn fór smám saman að átta sig á því að hann myndi líklega lifa lengur en gert hafði verið ráð fyrir var verkefnið það að mæta veruleikanum og tilfinningum sem hann hafði deyft í langan tíma. ,,Það hljómar skrýtið að segja það, en neyslan hjálpaði mér að fúnkera frá degi til dags og ná að flýja hversdagsleikann og þjónaði þannig ákveðnum tilgangi. Ég fór að nota mikið gras og endaði á að reykja yfir mig og fór í meðferð. Ég hef ekki reykt Cannabis síðan, en ég kunni samt ekkert að vera edrú. Ég endaði í raun sem algjör fyllibytta í kringum árið 2000. Afneitunin var orðin algjör og sjúkdómurinn var orðin afsökun fyrir því að halda áfram að drekka. Á endanum varð mér alveg ljóst að ég var ekki að deyja úr HIV, heldur var ég að deyja úr alkohólisma.“ Löngu tímabært að gera upp við þetta tímabil Sveinn segir sjálfseyðingarhvötina í raun orðna eins og sitt annað eðli. „Það var á ákveðinn hátt erfitt að horfast í augu við það að ég væri ekki að deyja úr HIV, af því að þá þurfti ég að takast á við lífið aftur og glíma við allar tilfinningarnar sem ég hafði lokað inni. Ég hafði í mörg ár verið með allar mínar eigur í kassa svo að það væri auðvelt að ganga frá eftir mig. Þannig að það var skrýtið að byrja að lifa upp á nýtt.“ Sveinn hefur nú verið edrú í meira en tuttugu ár. Hann hefur stýrt eigin matsölustöðum, kaffihúsum og sjónvarpsþáttum, setti á stofn Fylgifiska og ber nú fram kræsingar fyrir starfsfólk Seðlabankans. Hann segist þakklátur og glaður í dag og hefur lært mikið af ferðalaginu. ,,Ég er einn þeirra sem lifði af. Lífið gaf mér annað tækifæri og það er langt frá því að vera sjálfsagt. Reynslan af þessu öllu saman býr innra með mér og ég hef fengið innsýn inn í andlegt líf. En það er hollt fyrir samfélagið í heild að líta í eigin barm gagnvart þessum tíma og gera þetta tímabil upp. Mjög margir halda enn í dag að þeir smitist af HIV-jákvæðum einstaklingi sem er í meðferð. Við erum ekki komin lengra en það. En mitt uppgjör gagnvart þessu tímabili er núna komið og mér fannst löngu tímabært að segja mína sögu.” Áfengi og tóbak Podcast með Sölva Tryggva Heilbrigðismál Fíkn Mest lesið Seldist upp daginn eftir kosningasigur Kristrúnar Tíska og hönnun Laufey Lín og Bjarki á lista Forbes Lífið Birgitta prinsessa er látin Lífið „Risa tilkynning“ Lífið Gleðilegir gestir í hátíðarskapi á safninu Menning „Ég myndi ekki vilja fá þetta í andlitið“ Lífið Þetta hlustaði heimsbyggðin á árið 2024 Lífið Taka sér hlé hvort frá öðru Lífið Til að fá listamannalaun þarftu að vera í náðinni Lífið 40 ára kona: Er of seint að deita konur? Lífið Fleiri fréttir Ásta Fanney til Feneyja Þetta hlustaði heimsbyggðin á árið 2024 Birgitta prinsessa er látin Laufey Lín og Bjarki á lista Forbes Með okkar augum fengu Kærleikskúluna Flatur strúktúr gekk ekki upp Fyrsta verkefni þingmanna verði að mála mynd hver af öðrum Tónlistarkona selur íbúð í miðbænum „Ég myndi ekki vilja fá þetta í andlitið“ Taka sér hlé hvort frá öðru Sá yngsti 23 ára og sá elsti 98 ára Þjóðþekktir einstaklingar búa til pláss fyrir grínstjóra UNICEF „Risa tilkynning“ Komst í jólaskapið í september 40 ára kona: Er of seint að deita konur? Fitusmánuð á rauða dreglinum Daníel Takefusa og Ásdís Eva selja íbúð á eftirsóttum stað Sóli mátti bara tala í eftirhermum Heitasti útvarpsmaður landsins selur slotið Dagur og Jónas Reynir fá ekki starfslaun Gummi Kíró og Lína fagna fimm árum af ást Til að fá listamannalaun þarftu að vera í náðinni Hlýlegt sjónvarpsherbergi með vínbar í Garðabæ Kvöddu með stæl Ástfangnar í tuttugu ár Gísli Pálmi er orðinn pabbi Harold með ólæknandi krabbamein Opna „hommalegustu blómabúðina í bænum“ Orð ársins vísar til rotnunar heilans Alma Möller og Inga Sæland í mesta stuðinu Sjá meira
Sveinn er einn þeirra sem lifði af HIV-faraldurinn eftir að hafa smitast í Noregi á fyrri hluta níunda áratugarins. Í flugvélinni á leiðinni heim til Íslands las hann grein um veiruna og ákvað í kjölfarið að fara í mælingu. Frá þessu segir hann í nýjasta hlaðvarpi Sölva Tryggvasonar. „Þetta var lítil biðstofa á Borgarspítalanum og ég kynnti mig með fullu nafni. Ég man að konan í afgreiðslunni sussaði á mig þegar ég sagði: Ég er kominn til að fara í svona hommakrabbameinspróf. Þó nokkuð var af fólki á biðstofunni og þetta var nokkuð sem ekki þótti viðeigandi að tala mikið um. Viku seinna var svo hringt í mig og læknirinn sagðist vilja hitta mig í Domus Medica. Ég vissi náttúrulega hvað klukkan sló, en var samt ekki undirbúinn undir þennan skell.“ Héldu loganum í lífskertinu lifandi Haraldur Briem læknir á móti Sveini og sagði honum að hann væri smitaður. „Hann tilkynnti mér að það væru nær engar líkur á bata og að ég ætti ekki mikið eftir. En hann gerði það mjög fallega og það hafði róandi áhrif á mig. Svo lét hann mig fá lítið blað þar sem var búið að skrifa reglur um hvað ég mætti gera og hvað ekki og hvernig ég ætti að umgangast annað fólk. Í stuttu máli var nánast ekkert sem ég mátti gera innan um annað fólk.“ Sveinn segist hafa gengið út með þá vitneskju að hann væri stórhættulegur smitberi. Og hann var uppfullur af skömm. „Ég bjó á þessum tíma hjá vinkonu minni og nýfæddum syni hennar. En þegar ég sýndi henni miðann reif hún hann bara og sagði þetta vera algjöra dellu. Og að ég þyrfti ekki að flytja út. Það var algjör lífsbjörg hvernig hún brást við og hvernig hún kom fram við mig. Hún í raun bjargaði mér með því að lána mér dómgreind og styrk og stappa í mig stálinu. Þetta tímabil er í raun í ákveðinni móðu og það voru klárlega vinir mínir sem héldu í mér lífsviljanum fyrst um sinn og ég á þeim líf mitt að þakka. Þau héldu loganum í lífskertinu mínu gangandi þegar ég var á mínum erfiðasta stað,“ segir Sveinn. Fordómar gagnvart samkynhneigð miklir Sveinn segir erfitt að lýsa því hvernig það hafi verið að vera HIV smitaður á þessum tíma á Íslandi. Og svo því að vera samkynhneigður. „Það var í raun mjög erfitt að vera hommi á Íslandi í kringum 1980 óháð því hvort að maður væri smitaður af HIV eða ekki af því að fordómarnir voru miklir. Ég hafði upplifað mig öðruvísi og útundan nánast alla tíð, en svo fékk ég endanlega staðfestingu á því þegar ég smitaðist af HIV. Hjónin Viðar Eggertsson og Sveinn Kjartansson. Sveinn segir það hljóma sérkennilega en neyslan hjálpaði honum að fúnkera frá degi til dags, að flýja hversdagsleikann. En svo var hún komin úr böndum. Þá leið mér eins og ég væri algjörlega útskúfaður og að ég hafi fengið endanlega staðfestingu á því að ég væri skítugur og ætti að vera útundan.“ Að sögn Sveins er gríðarlega erfitt að vera þannig stemmdur og að það hafi tekið langan tíma að vinna sig út úr því. „Ég óttaðist enn frekari útskúfun og deildi því bara með mínum allra nánustu að ég væri smitaður. Mér leið stundum eins og ég væri með handsprengju innanklæða sem tikkaði og ég vissi ekki hvenær hún myndi sprynga. Svo var líka mikil aðgreining innan hinsegin samfélagsins. Við hinir smituðu og svo hinir. Hinir vildu vita hverjir við værum svo að þeir gætu forðast okkur.“ Var að drepa sig á alkóhólisma Staðan á Íslandi var að sögn Sveins mun verri fyrir samkynhneigða í mörgum öðrum löndum. Hann segir að það hafi breytt miklu fyrir sig þegar hann flutti til Hollands: „Það var ekki fyrr en ég kom til Hollands sem ég lærði að vera hommi í dagsbirtu og þar var viðhorfið allt öðruvísi. Viðkvæðið var að allir ættu að passa sig og taka ábyrgð á sér, en á sama tíma var nánast gengið út frá því að allir væru smitaðir, þannig að það var ekki sama aðgreining og á Íslandi. Ég man vel eftir fyrsta stráknum sem gekk ekki í burtu þegar ég stofnaði til kynna við hann þó að ég væri búinn að segja honum frá smitinu. Hann sagði að í Hollandi horfði samkynhneigða samfélagið þannig á að ábyrgðin væri allra. Viðmótið var allt annað í Hollandi og þar náði ég að anda aftur.“ Þegar Sveinn fór smám saman að átta sig á því að hann myndi líklega lifa lengur en gert hafði verið ráð fyrir var verkefnið það að mæta veruleikanum og tilfinningum sem hann hafði deyft í langan tíma. ,,Það hljómar skrýtið að segja það, en neyslan hjálpaði mér að fúnkera frá degi til dags og ná að flýja hversdagsleikann og þjónaði þannig ákveðnum tilgangi. Ég fór að nota mikið gras og endaði á að reykja yfir mig og fór í meðferð. Ég hef ekki reykt Cannabis síðan, en ég kunni samt ekkert að vera edrú. Ég endaði í raun sem algjör fyllibytta í kringum árið 2000. Afneitunin var orðin algjör og sjúkdómurinn var orðin afsökun fyrir því að halda áfram að drekka. Á endanum varð mér alveg ljóst að ég var ekki að deyja úr HIV, heldur var ég að deyja úr alkohólisma.“ Löngu tímabært að gera upp við þetta tímabil Sveinn segir sjálfseyðingarhvötina í raun orðna eins og sitt annað eðli. „Það var á ákveðinn hátt erfitt að horfast í augu við það að ég væri ekki að deyja úr HIV, af því að þá þurfti ég að takast á við lífið aftur og glíma við allar tilfinningarnar sem ég hafði lokað inni. Ég hafði í mörg ár verið með allar mínar eigur í kassa svo að það væri auðvelt að ganga frá eftir mig. Þannig að það var skrýtið að byrja að lifa upp á nýtt.“ Sveinn hefur nú verið edrú í meira en tuttugu ár. Hann hefur stýrt eigin matsölustöðum, kaffihúsum og sjónvarpsþáttum, setti á stofn Fylgifiska og ber nú fram kræsingar fyrir starfsfólk Seðlabankans. Hann segist þakklátur og glaður í dag og hefur lært mikið af ferðalaginu. ,,Ég er einn þeirra sem lifði af. Lífið gaf mér annað tækifæri og það er langt frá því að vera sjálfsagt. Reynslan af þessu öllu saman býr innra með mér og ég hef fengið innsýn inn í andlegt líf. En það er hollt fyrir samfélagið í heild að líta í eigin barm gagnvart þessum tíma og gera þetta tímabil upp. Mjög margir halda enn í dag að þeir smitist af HIV-jákvæðum einstaklingi sem er í meðferð. Við erum ekki komin lengra en það. En mitt uppgjör gagnvart þessu tímabili er núna komið og mér fannst löngu tímabært að segja mína sögu.”
Áfengi og tóbak Podcast með Sölva Tryggva Heilbrigðismál Fíkn Mest lesið Seldist upp daginn eftir kosningasigur Kristrúnar Tíska og hönnun Laufey Lín og Bjarki á lista Forbes Lífið Birgitta prinsessa er látin Lífið „Risa tilkynning“ Lífið Gleðilegir gestir í hátíðarskapi á safninu Menning „Ég myndi ekki vilja fá þetta í andlitið“ Lífið Þetta hlustaði heimsbyggðin á árið 2024 Lífið Taka sér hlé hvort frá öðru Lífið Til að fá listamannalaun þarftu að vera í náðinni Lífið 40 ára kona: Er of seint að deita konur? Lífið Fleiri fréttir Ásta Fanney til Feneyja Þetta hlustaði heimsbyggðin á árið 2024 Birgitta prinsessa er látin Laufey Lín og Bjarki á lista Forbes Með okkar augum fengu Kærleikskúluna Flatur strúktúr gekk ekki upp Fyrsta verkefni þingmanna verði að mála mynd hver af öðrum Tónlistarkona selur íbúð í miðbænum „Ég myndi ekki vilja fá þetta í andlitið“ Taka sér hlé hvort frá öðru Sá yngsti 23 ára og sá elsti 98 ára Þjóðþekktir einstaklingar búa til pláss fyrir grínstjóra UNICEF „Risa tilkynning“ Komst í jólaskapið í september 40 ára kona: Er of seint að deita konur? Fitusmánuð á rauða dreglinum Daníel Takefusa og Ásdís Eva selja íbúð á eftirsóttum stað Sóli mátti bara tala í eftirhermum Heitasti útvarpsmaður landsins selur slotið Dagur og Jónas Reynir fá ekki starfslaun Gummi Kíró og Lína fagna fimm árum af ást Til að fá listamannalaun þarftu að vera í náðinni Hlýlegt sjónvarpsherbergi með vínbar í Garðabæ Kvöddu með stæl Ástfangnar í tuttugu ár Gísli Pálmi er orðinn pabbi Harold með ólæknandi krabbamein Opna „hommalegustu blómabúðina í bænum“ Orð ársins vísar til rotnunar heilans Alma Möller og Inga Sæland í mesta stuðinu Sjá meira