Á­kveðnir ár­gangar hvorki bólu­settir við mis­lingum né hettu­sótt

Árið 1989 hófst almenn bólusetning á Íslandi með MMR bóluefni við mislingum, rauðum hundum og hettusótt. Fyrir þann tíma fékk fólk einn skammt af öðru bóluefni við mislingum. Hvað varðar hettusótt gekk hún reglulega á Íslandi til ársins 1984 og eru því flestir einstaklingar fæddir fyrir þann tíma taldir varðir. Það sama gildir ekki um einstaklinga fædda frá 1985 til 1987. 

„Fólk sem er fætt eftir 1974 er flest bólusett við mislingum en hefur mögulega bara fengið einn skammt og af bóluefni sem er bara við mislingum, einþáttabóluefni köllum við það,“ segir Kamilla S. Jósefsdóttir verkefnastjóri hjá embætti landlæknis

„Við byrjuðum að bólusetja gegn hettusótt árið 1989 og það eru árgangar frá svona 1988 sem hafa fengið það bóluefni. Sem er samsetta bóluefnið sem þar sem mislingar, hettusótt og rauðir hundar eru allt saman í bóluefni sem við köllum MMR.“

Kamilla segir að þetta bóluefni hafi verið notað strax í tveimur skömmtum, sem er full bólusetning.

„Þannig fólk sem er fætt frá 1988, ef að það fékk bólusetningar samkvæmt okkar skema, þá ætti þeir að vera með tvo skammta.

Samræmd rafræn skráning 2004

Kamilla segir samræmda rafræna skráningu ekki hafa hafist fyrr í kringum 2002 og hún sé í raun ekki áreiðanleg nema frá um 2004. Upplýsingarnar um það hvort fólk sé bólusett séu því fyrir marga ekki aðgengilegar eða skráðar neins staðar.

„Þeir sem fengu bólusetningar fyrir 2004 hafa ekki örugglega aðgang að því rafrænt. Það gætu verið til einhver bólusetningarskírteini heima hjá mömmu og pabba en það gæti líka verið að það hafi týnst eða það hafi gleymst að koma með það í tímann og það ekki skráð.“

Fyrir fólk, eins og mig, sem er fætt í kringum 1985, og finn ekki þessa heilsufarsbók og veit ekki. Hvað ætti maður að gera?

„Þú ert næstum því örugglega ekki bólusett við hettusótt og sennilega bara fengið einn skammt af mislingum. Við teljum það ekki lengur fullnægjandi bólusetningu við mislingum.“

Kamilla segir það þó ekki endilega kalla á það að fólk rjúki í bólusetningu. Þess þurfi aðeins ef fólk hefur verið útsett, nánast fjölskylda þess, eða ef það er á leið í ferðalag þar sem mislingar eru að ganga.

„Vegna hettusóttarinnar þá er reyndar búið að vera að minnsta kosti frá 2015 lagt til og mælt með að fólk sem er fætt 1985 til 1987 fái MMR bólusetningu, sér að kostnaðarlausu meira að segja.“

Hettusótt gekk reglulega

Kamilla segir að þetta gildi aðeins um þessa þrjá árganga því fyrir 1985 hafi hettusótt reglulega gengið og því líklegt að eldri einstaklingar hafi fengið hettusótt. Almenn bólusetning hófst svo, eins og kom fram áður, árið 1989 og tók einnig til einstaklinga fæddra 1988.

„En þá kemur inn að við viljum að þessi einstaklingar sæki sér aukaskammt við mislingum ef að það er að fara í aðstæður þar sem er hætta á mislingum.“

Hvar eru þessar aðstæður?

„Eins og er þá er eiginlega alveg sama hvert maður er að fljúga ef maður er ekki bara að fljúga í beinu flugi eitthvert þar sem eru engir mislingar í gangi, og meira að segja í beinu flugi þá getur einhver verið í tengiflugi sem er að koma frá mislingasvæði. Mislingar eru einn af þessum agalega smitandi sjúkdómum þar sem er meira að segja talin smithætta í flugvélum með góðu loftflæði sem er þar í gangi,“ segir Kamilla og að flæðið sé hannað til að draga úr smithættu sjúkdóma.

Kamilla segir að staðan sé samt sem áður þannig að heilbrigðisyfirvöld verði að forgangsraða því bóluefni sem sé til. Það sé búið að panta meira en að það sé á leiðinni.

„Eins og er þá þurfum við að hugsa fyrst og fremst um þessa hópa. Fólk sem er fætt á bilinu 1975 til 1987 sem hefur bara fengið eina mislingabólusetningu ætti að fá aðra bólusetningu ef það fær einhverjar vísbendingar um að þau hafi verið útsett fyrir mislingum og fólk sem er fætt 1985 til 1987 ef að það hefur verið einhvers staðar í tengslum við einstakling sem hefur verið útsettur fyrir hettusótt.“

Veitir ekki vörn við hettusótt eftir smit

Kamilla tekur þó fram að MMR bóluefnið geti aðeins veitt vörn eftir að fólk er útsett fyrir mislingum en ekki hettusótt. Það geri ekkert gagn fyrir einstakling sem þegar er smitaður af hettusótt eða hafi verið útsettur. Það geti dregið út líkum af alvarlegum veikinda vegna mislinga með bólusetningu eftir að fólk hefur verið útsett. Þegar um er að ræða útsetningu vegna hettusóttar yrði frekar lögð áhersla á að bólusetja einstaklinga í kringum þann sem var útsettur til að reyna að hindra frekari útbreiðslu.

En hvað á fólk að gera?

„Ég mæli með að hafa samband í gegnum heilsuveruspjallið eða heilsuveruskilaboð. Því það er mjög mikið að gera og í gangi stór átök við að ná í fólk sem við vitum að við viljum bólusetja eða sem heilsugæslan hefur upplýsingar um að þurfi að bólusetja.“

Hún segir þessa hópa í forgangi sem og börn sem eru óbólusett. Börn fá fyrri skammt í kringum 18 mánaða aldur og seinni skammt í kringum 12 ára aldur. Kamilla segir þau ávallt halda sinni röð.

„Hins vegar fólk sem er á leið í ferðalög, sérstaklega á svæðum í Evrópu þar sem eru mikið af mislingum eða að fara á stóra flugvelli. Fólk sem er í þessum sambærilegu hópum á að hafa samband. Fólk sem er ekkert á leiðinni neitt. Þó að það sé í þessum hópum. Ef það hefur ekkert heyrt að neinu í kringum sig, þá verður það að bíða.“

Meira bóluefni á leiðinni

Hún segir að bóluefnið sé á leiðinni til landsins og að þau séu að kanna hvort þau geti fengið enn meira.

„En þetta er takmörkuð auðlind þannig það verður líklega forgangsröðun áfram í gildi á meðan það er eitthvað í gangi.“

Eftir heimsfaraldur Covid hefur verið greint frá því að dregið hafi úr þátttöku í bólusetningum. Kamilla segir að þetta megi að einhverju leyti skýra af því að á meðan starfsfólk heilbrigðisyfirvalda var að bólusetja við Covid hafi aðrar bólusetningar, eins og MMR, verið settar til hliðar. Því séu einhverjir árgangar barna sem ekki hafi fengið sinn fyrri eða seinni skammt. Það sé verið að vinna að því að bæta úr því.

„Það voru ekki mislingar eða hettusótt í gangi og því var alveg á þeim tíma öruggt að fresta þeim.“

Kamilla segir litla andstöðu við bólusetningum við Íslandi. Það séu fáir sem hafni þeim heldur sé það frekar þannig, ef fólk eða börn eru ekki bólusett, að það hafi eitthvað frestað því og þá hafi það farist fyrir. Heilbrigðisyfirvöld vinni nú að því að bæta þeim það upp sem ekki fengu sinn skammt á tilsettum tíma.

„Við höfum á sama tíma verið meðvituð um það, eftir að áherslurnar færðust frá Covid í venjubundinn verkefni, að við þyrftum að skoða MMR stöðuna. Bæði hjá þeim sem eru núna í grunnskólum og smábörnum. En því miður vorum við svo óheppin að mislingarnir náðu að komast á skrið í kringum okkur og ná hingað til lands áður en það var farið í þetta átak.“

Eins og fram kom að ofan er hægt að hafa samband í gegnum Heilsuveru vilji fólk panta tíma í bólusetningu eða kanna hvort það falli undir þá hópa sem rætt er um í fréttinni.