IV. Sköpunar­saga þjóð­sögu – að­dragandi Póst­svika­málsins falsaður

Í byrjun desember árið 1975 er lönguhætt að spá í hvarfi Geirfinns og Guðmundar frá árinu áður, enginn fjölmiðill fjallar um málin, þau eru að sjálfsögðu ótengd enn sem komið er og ekki er að sjá að nein rannsókn sé í gangi. Hvarf Guðmundar ekki einu sinni þekkt enda tók rannsókn Njarðar Snæhólm um eina viku og var þar með búið að liggja „kalt“ frá febrúar 1974 sem óleyst mannshvarfsmál. Aðeins eitt af tugum annarra óleystra mannshvarfsmála þessara áratuga sem fæstir þekkja. Hvað hvarf Geirfinns varðar, þá hófu rannsakendur upp stór orð, hnoðuðu styttu úr leir af manni sem talið var að hafi hringt í Geirfinn úr Hafnarbúðinni og fjölmiðlar látnir lýsa eftir styttuhöfðinu. Til að þykjast leita að manni (saklausum Jóni Grímssyni) til að leita af enn öðrum manni (horfnum Geirfinni Einarssyni) og var þjóðþekkt frá þeim tíma.

1. Ávísanafals unglinga umbreytist á 45 dögum í tvöfalt morðmál með Klúbbmannatengingu

Í miðjum desember árið 1975, rúmu ári eftir hvarf Geirfinns og tæpum tveimur árum eftir hvarf Guðmundar, eru Sævar og Erla úrskurðuð í gæsluvist fyrir barnalegt og einfalt póstsvikamál. Innan veggja Síðumúlafangelsis átti „rannsókn“ á þessu einfalda ávísanasvindli, eftir að taka miklum stakkaskiptum og umbreyttist í tvöfalt morðmál með klúbbmannatengingu í lok janúar árið 1976. Ólafur Jóhannesson formaður Framsóknarflokksins hafði þá þegar, með góðu eða illu, verið tengdur sterkum og órjúfanlegum böndum meintum glæpum Klúbbsins og þeirra Magnúsar Leópoldssonar og Sigurbjörns Einarssonar, klúbbmanna. En á þessum tæpum sjö vikum, frá miðjum desember árið 1975 til lok janúar árið 1976, varð þjóðsagan um Guðmundar- og Geirfinnsmál til. Fæðing þeirrar þjóðsögu markar upphaf sitt nákvæmlega hér og því nauðsynlegt að gera nákvæm skil á þeirri atburðarrás sem skóp hana. En áður en sjö vikna hasarnum innan veggja Síðumúlafangelsis er gerð skil (V. og VI. Grein þessarar ritraðar) – sem að endingu fæðir ekki bara þjóðsögu, heldur er hápólitískt plott í eðli sínu (vegna handtöku „klúbbmanna“ sem hafði miklar pólitískar afleiðingar í för með sér) - þá verður í þessari grein, tölusett sem IV. grein, forsaga póstsvikamálsins rakin.

2. Forsaga Póstsvikamálsins - svindlið og rannsókn Njarðar Snæhólms

Glæpur þeirra Sævars og Erlu var mjög einfaldur og reiddi sig á vitneskju um venjubundna starfshætti Póst og síma. Svindlið var líka barnalegt og auðvelt að upplýsa. Samkvæmt því sem þau segja skv. skýrslum málsins í desember árið 1975, þá árið 1974 vill Sævar lána yfirmanni sínum, Vilhjálmi Knudsen kvikmyndagerðarmanni, fjármuni og fá þess í stað afnot af kvikmyndatökuvélum, ásamt víxil sem heimild fyrir láninu. Sævar hafði mikinn áhuga á kvikmyndagerð og þráði að gera þann draum sinn að veruleika. Til að geta lánað yfirmanni sínum fjármunina, til að geta fengið að láni kvikmyndatökuvélarnar, þá þurfti nú fyrst að útvega peningana. Sævar taldi sig sjá leik á borði og leggur jafnvel nokkuð hart að Erlu um að taka þátt í að svíkja peningana úr Pósti og Síma (skv. skýrslunum segir Erla, Sævar, hafa lagt hart að sér en Sævar dregur aðeins úr því en fellst svo á það). Sævar sannfærir Erlu sem sagt - sem er fyrrum starfsmaður hjá Pósti og síma og hafði þekkinguna – að plata póststöð að láta greiða út fyrir ávísun sem var ekki til.

Erla samþykkir með semingi og hringir í póststöðina. Sævar framkallar hljóð úr plötuspilara sínum til að framkalla einskonar suð eins og þegar utanbæjar símstöð hringdi í póststöðina. Erla hringir sem sagt og segist vera frá símstöðinni í Grindavík og væri að afgreiða skeyti til Reykjavíkur. Svo tekur Erla fram númer ávísunarinnar og þykist lesa eins og af texta símaávísunarinnar, sumt staðlað annað ekki. Svo er skeytið stimplað af greiðslupósthúsinu. Og þar með upphæðin til reiðu. Samtals fimm símtöl og þá á bara eftir að ná í seðlana sem sendir voru á pósthúsið eða bankaútibú Landsbankans við Langholtsveg, að upphæð samtals kr. 475.000. Þau áttu svo eftir að endurtaka þennan leik fyrir sömu upphæð. Þarna voru þau nítján ára og kærustupar - áttu eftir að velja leið sína í lífinu - og þetta var áður en þau eignuðust sitt fyrsta barn, dóttur sína Júlíu. Barnalegt ávísanasvindl unglinga með enga sérstaka samúð kannski með fjárreiðum ríkissjóðs eða heldur raunverulegum skilningi á mögulegum afleiðingum á eigin hagi (ekki að nokkur hefði getað ímyndað sér þær ævintýralegu afleiðingar sem áttu eftir að raungerast hér í framhaldinu).

2.1 Rannsókn Njarðar á póstsvikamálinu

Grunur vaknaði fljótt um glæpsamlegt athæfi og það var kært þann 5. nóvember árið 1974 sem stuldur af Pósti og síma. Njörður Snæhólm tók rannsóknina að sér og var ekki í vandræðum með að átta sig á svindlinu. Í fyrstu skýrslunni sér hann að nöfnin sem gefin voru upp stemma ekki, nafnnúmerið er falsað og engin sending hafi komið frá Grindavík.

Unnur Jökulsdóttir er gefið upp sem nafn viðtakanda og Njörður athugar það og fær undirskrift sem hann sér að passar ekki.

Þá sér Njörður að vitneskjan sem þurfti til að svíkja út upphæðina yrði að hafa komið frá starfsmanni eða fyrrverandi starfsmanni Póst og Síma. Þar sem sá sem sendi skeytin hafði þurft að gefa upp tilteknar upplýsingar á tiltekinn hátt.

Njörður fer svo að yfirheyra nokkra núverandi starfsmenn án árangurs en fer svo að spyrja þá sem afgreiddu sendinguna um lýsingu á stelpunni sem tók við upphæðinni.

Erla var einmitt fyrrverandi starfskraftur og Njörður fljótlega kominn með lýsingu á útliti hennar frá nokkrum starfsmönnum. Aldur, hæð, hárlit og annað.

Og eftir um mánaða rannsókn, þá er Njörður kominn með nokkur vitni sem benda á mynd ef Erlu Bolladóttur sem viðtakanda fjárhæðarinnar.

Erla og Sævar voru nefnd sem par í skýrslu merkta Unni Jökulsdóttur sem Síðumúlagengið skrásetti í desember árið 1975. Sævar og Erla höfðu þá þegar verið skráð sem par einnig í upplýsingaskýrslu Valtýs Sigurðssonar (síðar skipaður ríkissaksóknari af Birni Bjarnasyni) og Kidda P. (vafasömum yfirmanni tollsins út á velli) frá sumrinu 1973, Sævar hafði verið í tugum yfirheyrslum, á forræði ávana- og fíkniefna dómsstólsins (Ásgeirs Friðjónssonar) sem þá starfaði til hliðar við Sakadóm (neðra dómsstig þess tíma). Þess má geta að skjöl þeirra mála sem ekkert varð úr eru týnd, skv. bréfi þjóðskjalasafnsins dagsett þann. 14. júní árið 2018 (sbr. umfjöllun í kafla 1.1, VI. greinar). Sævar var undir daglegum smásjá fíkniefnalögreglunnar einmitt þá daga, fyrir og eftir að Guðmundur hverfur. Þetta má hið minnsta sjá úr brotum úr þeim fíkniefnaskýrslum sem þó finna má í gögnum Guðmundar- og Geirfinnsmálsins eins og þau voru lögð fyrir dómsstóla á sínum tíma. Það hefði nú verið óheppilegt ef þar hefði verið að finna fjarvistarsönnun Sævars, en kassinn týndist svo sem betur fer var ekki hægt að setja stein í götu málsmeðferðarinnar með slíkum leiðindum. En hvað sem því líður.

Njörður Snæhólm, rannsóknarlögreglumaður, er sem sagt strax kominn á sporið í þessu Póstsvikamáli og grunur fer fljótt að falla á Erlu Bolladóttur og þar með væntanlega Sævar sömuleiðis.

Njörður spyr starfsmenn tveggja staða þar sem náð var í fjármunina hvort þeir geti borið kennsl á þann aðila sem náði í peningana og er með mynd af Erlu ásamt nokkrum myndum af öðrum til aðgreiningar. Njörður fær samtals fimm starfsmenn til að geta bent á myndina af Erlu sem viðtakanda fjárhæðarinnar. Það er í desember árið 1974.

Það getur því ekki annað verið en það sé fullkomlega augljóst fyrir Nirði á þeim tímapunkti, með fimm vitni í farteskinu, í desember árið 1974, að hún Erla og þar með jafnvel Sævar, séu viðriðin Póstsvikamálið. En hvað gerist svo eftir þessa ötulu rannsókn Njarðar á Póstsvikamálinu? Afsakið, hlé. Sem sagt, nokkuð merkilega þá virðist rannsókn Njarðar stöðvast á þessum tímapunkti og þegar hún er tekin upp aftur, þá er hún í höndum Síðumúlagengisins (sem greinarhöfundur nefnir þríeyki þeirra Eggerts N. Bjarnasonar, Sigurbjörns Víðis rannsóknarlögreglumanna og Arnar Höskuldssonar, yfirmanna þeirra og fulltrúi yfirsakadómara). Hvers vegna hættir rannsóknin hans Njarðar á þessum tímapunkti?

Það sætir furðu að Njörður haldi ekki áfram með rannsóknina, jafnvel óskað eftir gæsluvist á grundvelli þessarar rannsóknar þá þegar, til að yfirheyra betur ungmennin Erlu og Sævar. Það væri næstum hægt að ákæra og svo dæma til refsingar. En nei, ekkert svoleiðis í kortunum! Engin skýrsla er tekin eftir þessa sýnilega lausn Njarðar á málinu! Hvers vegna ekki? Í það minnsta hlýtur sterkur grunur að vera til staðar um aðild allavega annars aðila tvíeykisins, ekki satt? Með fimm vitni og svona og þarf að vera fyrrverandi starfsmaður Póst og síma. Erla og Sævar segjast bæði muna eftir að Njörður hafi talað við Erlu einu sinni um ávísanasvindlið sumarið 1975 (rúmu hálfu ári eftir að rannsókn Njarðar var sett á ís af óútskýrðum ástæðum og um hálfu ári áður en þau voru handtekin fyrir málið) án þess þó að Njörður tæki af henni skýrslu og hún Erla, var enn um sinn, frjáls sinna ferða. Mjög undarleg vinnubrögð í sýnilega upplýstu máli. Og það vill einnig svo til að Njörður Snæhólm var vandvirkur í vinnubrögðum sínum (óháð mati manna hvort hann hafi ávallt verið í góðri trú við rannsókn allra sinna mála) og ekki annað að sjá en nokkuð eljusamur sömuleiðis. Og þá er ekki eins og að Njörður hafi einfaldlega gleymt málinu, miðað við frásögn Erlu og Sævars um viðtal við Erlu vegna málsins sumarið árið 1975 án þess þó að taka formlega skýrslu.

Sem sagt, starfsmenn beggja staðanna sem peningarnir bárust til, bera kennsl á mynd af Erlu, Erla veitti fjármunum viðtöku og gengur út með þá samkvæmt fimm starfsmönnum sem alla jafna ættu að reynast fínustu vitni. Myndin af Erlu var aðeins ein mynd í hópi annarra mynda af öðrum sem Njörður lagði fyrir framan þessa starfsmenn. Þarna var rannsóknin komin í desember árið 1974 en ekkert gerist meira í rannsókninni þangað til Síðumúlagengið tekur til starfa ári síðar, í desember árið 1975. Eftir hverju var Njörður Snæhólm að bíða? Það er ósvöruð spurning, allavega enn um sinn.

En hvað sem því líður, þá vaknar málið til lífsins á ný. En ekki sýnilega, af orðum fulltrúa yfirsakadómarans Arnar Höskuldssonar að dæma, vegna atbeina Njarðar Snæhólms, heldur tekur Síðumúlagengið við á öðrum grundvelli. Og af skýrslunum að dæma í byrjun desember árið 1975, næstum því „alveg óvart”, þegar tvær menntskælinga stelpur virðast þannig banka bara uppá, með vitneskju um Póstsvikamálið, önnur sem kom einmitt við sögu í rannsókn Njarðar enda var hennar nafn notað við svindlið (en hún auðvitað ótengd málinu), Unnur Jökulsdóttir.

Þá hefur forsögu ávísanasvindlsins verið gerð nokkur skil og haldið er áfram að skoða aðdragandann að gæsluvist Erlu og Sævars fyrir ávísanasvindlið, Póstsvikamálið.

2.2. Vitnisburður bekkjarsystra úr MR– hinn formlegi aðdragandi og meinti grundvöllur rannsóknar

Þann 8. desember árið 1975, ári síðar eftir að rannsókn Njarðar lýkur, með upplýst mál í hendi, eru skráðar tvær skýrslur bekkjarsystra sem eiga að vera skýra frá sömu fjársvikum þessum úr Pósti og síma.

Unnur Þóra Jökulsdóttir, þáverandi nemandi í 6. bekk í MR, er mætt í skýrslutöku kl. 19:30. En ári fyrr, við upphaf rannsóknar sinnar á Póstvikamáli þessu, er skýrsla sem Njörður vill meina að hann hafi verið tekinn af Unni á þeim tímapunkti, Unnur virtist hins vegar aðeins muna eftir einni skýrslutöku í viðtali við greinarhöfund en gott og vel. Ástæða fyrri skýrslunnar er vegna þess að nafn hennar var notað við póstsvikin, þ.e. undirritun aðilans sem veitti fjármununum móttöku, var af fullu nafni hennar Unnar, eins og áður var getið. Unnur er því fengin til að skrifa nafn sitt á blað sem eiginhandaráritunar sýnidæmi.

Nú ári síðar skráir Síðumúlagengið skýrslu þar sem haft á að vera eftir Unni, að Guðbjörg bekkjarsystir hennar hafi sagt sér frá því að bróðir hennar Guðbjargar, Jón, hafi sagt henni Guðbjörgu sem sagði sér, Unni, að Sævar Ciesielski hafi staðið að þessum fjársvikum úr Pósti og síma. Þá hefur skýrslan það eftir Unni að henni sé kunnugt um að sambýliskona Sævars á þessum tíma hafi verið Erla Bolladóttir.

Guðbjörg Thoroddsen er svo skráð klukkan 22:00 sama kvöld að sé mætt sem vitni um þetta mál hjá Síðumúlagenginu. Það er svolítið seint á ferð fyrir ungan menntskæling til að vera í yfirheyrslu, er það ekki? Þetta er auk þess í byrjun desember og nemandinn ætti frekar, alla jafna, að vera heima við að læra fyrir próf, hefði maður haldið í það minnsta. Haft er eftir Guðbjörgu í skýrslunni að hún hafi eitthvað lesið um þetta mál í dagblöðum. Þá er einnig haft eftir Guðbjörgu í skýrslu þessari að þetta mál hafi borist til tals milli hennar og Jóns Thoroddsen bróður hennar. Þá hafi Jón átt að hafa sagt henni að Sævar Ciesielski hafi staðið að fjársvikunum.

Guðbjörg og Unnur hafa síðar útskýrt á fullorðinsárum að skýrslutökur, í viðtali við greinarhöfund, þeirra árið 1975 hafi borið að með einkennilegum og raunar harla óþægilegum hætti. Þá eigna þær frumkvæðið af skýrslutökunum rannsóknarlögreglunni.

Guðbjörg hefur einnig undirritað yfirlýsingu (18. júní árið 2018) með votta að réttri undirritun og dagsetningu, þar sem hún útskýrir formlega aðdragandann á skýrslutöku sinni. Yfirlýsingu þá má finna í heild sinni í heimildaskrá greinarhöfunds í umsögn til Alþingis, á blaðsíðu 31-32.

Guðbjörg lýsir því sem hún skilgreinir í yfirlýsingu sinni sem “gróft andlegt ofbeldi”. Upphafið rekur hún til símtals sem hún hafi fengið frá systur sinni. Þar sem systir hennar skelfur í röddinni og segir Guðbjörgu að hún verði brátt sótt af hvítum Volvo. Hún megi svo ekki segja neinum frá þessu, skuli bara koma ein fótgangandi út og upp í bíl. Guðbjörg gerir það og man eftir tveimur mönnum í framsætinu, systir hennar var aftur í bílnum með henni. Guðbjörg lýsir skilningsleysi sínu á þessum tímapunkti, hún vissi hvorki hvað var í gangi né hvaða menn þetta voru og enn síður hvað þeir vildu. Hélt að þetta gætu verið glæpamenn. Þessir huldumenn hafi keyrt og spurt um „óþægilega hluti“ og Guðbjörg nefnir nokkur dæmi: “ertu hrædd?” “ertu farin að svitna í lófunum?” “af hverju ertu hrædd?” “Af hverju skelfur þú?” og svo segir Guðbjörg að þeir hafi endurtekið þetta aftur og aftur. Guðbjörg skynjaði enga meðaumkun né umhyggju heldur frekar að þeir væru að skemmta sér yfir því að sjá hana þjást og kveljast. Svo er systur hennar skilað heim og mennirnir kynna sig sem rannsóknarlögreglumenn. Þá er ekið með Guðbjörgu í Borgartún í Reykjavík og gengið á efstu hæð í skrifstofuhúsnæðið. Þeir halda iðju sinni áfram, að spyrja óþægilegra spurninga og koma með óþægilegar athugasemdir um Guðbjörgu.

Þegar loksins er svo komið í yfirheyrsluherbergið, er fullyrt af rannsóknarlögreglumönnum, að Guðbjörg sé að hylma yfir með morðingja vinkonu hennar. En vinkona hennar fannst látin, úrskurðað sem sjálfsvíg, ári fyrr. Það olli henni miklu andlegu álagi, kom henni úr jafnvægi og gerði hana mótækilegri fyrir samvinnuþýði. Guðbjörgu er sem sagt gefið að sök, skv. yfirlýsingu hennar, af aðilum þessarar yfirheyrslu (ef svo snyrtilegu orði megi kalla meðferð hennar) að vera að hylma yfir morð vinkonu sinnar. Sem hún auðvitað hélt, fram að þessu, að hefði fallið fyrir eiginn hendi. Óþægilegar spurningar Síðumúlagengisins fylgja og nefnir Guðbjörg dæmi: “þótti þér ekki vænt um hana?”, “Var hún ekki vinkona þín?”

Guðbjörg tekur fram í þessari sömu yfirlýsingu að yfirheyrslumenn sínir hafi haldið því fram að Kristján Viðar og aðrir sem tengdust Sævari Ciesielski, meintum foringja eða eigna álíka hlutverk, hafi hringt í vinkonu hennar og mælt sér mót við hana.

Rannsóknarlögreglumennirnir hafi svo beinlínis ásakað þá, og fullyrt, að þeir (Sævar Ciesielski og co.) hafi ráðið vinkonu hennar bana. Þá hafi þeir einnig útskýrt þá ásökun og fullyrðingu sína með röksemdum og rökleiðingu út frá forsendum sem þeir þóttust hafa á hreinu. Guðbjörg útskýrir í yfirlýsingu sinni að hún trúði þeim, á þeim tímapunkti, henni hafi ekki dottið í hug að þeir myndu fullyrða á þennan veg án þess að hafa fullvissu um það og þ.a.l. auðvitað gögn og annað því til stuðnings. Guðbjörg trúði þeim þegar þeir fullyrtu um að vinkona hennar hafi verið myrt og Guðbjörg lýsir því í yfirlýsingu sinni að hafa trúað því sömuleiðis að Sævar og félagar hans væru raunverulega stórhættulegir morðingjar enda urðu vinkonu hennar að bana, rannsóknarlögreglumennirnir sannfærðu Guðbjörgu um að það væri staðreynd.

Guðbjörg rekur einnig í viðtali við greinarhöfund að þessi fundur hafi valdið henni miklu heilsufarslegu tjóni. Hún hafi verið látin lofa að segja engum frá þessari skýrslu. Þá hafi yfirheyrslumennirnir lofað henni að hennar nafn kæmi hvergi fram í máli þessu.

Þegar Guðbjörg áttar sig síðar á, að nafn hennar kemur fram í þessu máli, verður hún skelfingu lostinn og óttast um líf sitt. Guðbjörg heldur á þeim tímapunkti að stórhættulegir morðingjar viti nú að það var hún, Guðbjörg, sem beri ábyrgð á að hafa komið þessum sömu stórhættulegum morðingjum í steininn! Af hverju ættu þeir ekki að hefna sín? Guðbjörg var yfirgengilega hrædd vegna þessa og hefur aldrei beðið þess bætur, alls þess tjóns sem þessi yfirheyrsla olli og sálrænar pyndingar höfðu í för með sér. Þá hefur Guðbjörg heldur ekki fengið afsökunarbeiðni frá yfirvöldum sem hún bað fyrst starfshóp Innanríkisráðuneytis Ögmundar (2011-2013) um að skila til stjórnvalda að skila til sín. Engin afsökunarbeiðni kom þá og raunar finnst vitnisburður hennar ekki meðal gagna starfshópsins. Það er mjög leitt, að vitnisburður hennar týndist hjá starfshópnum. Hins vegar verður að telja þá staðreynd að vitnisburður hennar Guðbjargar sé ekki að finna meðal gagna starfshópsins nokkuð heppilega, fyrir nánar tiltekna aðila sem komu að þessu máli á sínum tíma.

2.3. Skýrslur Jóns Thoroddsen og Kristjáns Viðars í framhaldinu

Daginn eftir skýrslutökur bekkjarsystranna, merkt þann 9. desember árið 1975 kl 13:30, er svo tekin skýrsla af Jóni Thoroddsen, bróður Guðbjargar, sem skýrslur þeirra Guðbjargar og Unnar vísa til sem heimildina fyrir vitneskjunni um aðild Sævars að ávísanafalsinu.

Jón Thoroddsen neitar hins vegar að hafa nokkra vitneskju um póstsvikin né að hann hafi yfirhöfuð sagt eitthvað um þau við systur sína! Síðumúlagengið sjálft, nær ekki lengra með honum Jóni.

Tveimur dögum síðar er svo tekin skýrsla af Kristjáni Viðari sem átti einmitt eftir að flækjast í málið eftir að ávísanasvindlið þróast í morðmál. En á þessum tímapunkti er Kristján aðeins spurður út í tiltekna fjármuni vegna kunningsskapar við Sævar. Þetta er skráð þann 11. desember árið 1975 klukkan 21:10-00:25, deginum áður en Sævar er hnepptur í gæsluvarðhald.

Í skýrslunni er haft eftir Kristjáni Viðari að hann muni eftir Sævari með magn fjármuna í fórum sér á einhverjum tímapunkti. Kristján tekur hins vegar fram hann viti ekki hvaðan þeir fjármunir komu, sbr. orðalagið: “Ekki talaði Sævar þá neitt um hvar hann hefði aflað þessara peninga [...]”.

Í skýrslu Kristjáns má þó sjá á einum stað að hann minnist á að Sævar hafi “svikið þá út” og eftir það orðalag koma sautján “X” í röð í skýrslunni hans Kristjáns. Það er sem sagt ”x-að”, yfir næstu orð: “xxxxxxxxxxxxxxxxx” og þannig eru þeir stafir, sem stóðu þar fyrir, verið strokaðir út.

Það er hægt að sjá að þar undir stóð “hjá pósti og síma” undir X-unum öllum. Hvað skýrir slíka ritun í skýrslu Kristjáns? Það er eins og að Síðumúlagengið væri að reyna fá Kristján til að segja “hjá Pósti og síma”, jafnvel þrýst svolítið á hann, sérstaklega að teknu tilliti að einnar og hálfrar blaðsíðu skýrslutaka hafi tekið rúmar þrjár klukkustundir. Þannig hefur „hjá pósti og síma“ verið skrifað í upphafi en Kristján ekki fengist til að skrifa undir það á þann veg, að öllum líkindum og þess vegna þurft að „stroka“ þann part út, svo Kristján samþykkir að skrifa undir skýrsluna.

Kristján tekur síðan aftur fram í lok skýrslunnar að honum sé ekki kunnugt hvaðan Sævar hafi fengið þessa fjármuni. Þannig hann tvítekur það í skýrslu sinni eins og til að taka af allan vafa, sbr. orðalagið: “Mér er ekki kunnugt um hvar Sævar sveik út þessa peninga [...]”

2.4. Hinn upplýsandi úrskurður Arnar Höskuldssonar um gæsluvarðhaldsvist Sævars og Erlu fyrir Póstsvikamálið (ávísanafalsið) 

Næsta dag, þann 12. desember 1975, er kveðinn upp gæsluvarðhaldsúrskurður í póstsvikamálinu yfir Sævari. Í úrskurðinum nefnir Örn Höskuldsson að Kristján Viðar hafi tengt Sævar við póstsvikin (?!) Þannig ritar Örn í úrskurðinn: „Kristján Viðar Viðarsson, refsifangi á Litla-Hrauni, hefur skýrt rannsóknarlögreglunni svo frá, að Sævar Ciesielski hafi sagt honum að hann hefði verið þarna að verki (?!)og að hann hefði meira að segja sýnt sér féð”. Hér reynir Örn að toga orðalagið til þess að ná fram ástæðu gæsluvistar Sævars í gegnum Kristján. Þetta orðalag kemur ekki frá Kristjáni heldur Erni. Örn segir ranglega að í skýrslu Kristjáns komi fram að Sævar hafi sagt við Kristján að hann hefði “verið þarna að verki”.

Þetta segir Örn að Kristján hafi sagt, en eins og farið var yfir í kafla 2.3, þá kemur hið gagnstæða fram í skýrslu Kristjáns!

En orðalagið hans Arnar er svolítið loðið, sbr. „verið þarna að verki“. En Örn leyfir sér að umorða á svolítið loðin hátt næstum því eins og honum finnist erfitt að halda gagnstæðri merkingu á lofti gegn betri vitund, en Örn ætti að vera þess meðvitaður enda er nú skýrslan hans Kristjáns ekki nema dagsgömul og Örn á nú að hafa þessa skýrslu á reiðum höndum þegar hann skrifar þennan úrskurð sinn.

Kristján segir vissulega skv. skýrslu sinni hafa séð “féð”, þ.e.a.s. einhverja tiltekna fjármuni í fórum Sævars sem Sævar víst, eftir atvikum, á að hafa sveiflað saman í búnti. En Kristján tók það mjög skýrt fram að hann vissi ekki hvaðan þeir peningar væru komnir í skýrslu sinni sem Örn vísar til ranglega. Þá nefnir Kristján þetta atriði í skýrslu sinni, að hann viti ekki hvaðan þeir peningar voru komnir, tvisvar sinnum skv. skráðu skýrslu Síðumúlagengisins af honum Kristjáni frá því deginum á undan, frá því seint um kvöldið þann 11. desember árið 1975. Og Kristján tekur það meira að segja mjög skýrt fram. Skýrslan ber þó með sér að reynt hafi verið að fá Kristján Viðar til að ásaka Sævar um svikin hjá pósti og síma eins og áður var rakið en Kristján ekki fengist til þess, sbr. kafla 2.3.

Örn Höskuldsson í gæsluvarðhaldsúrskurði sínum þann 12. desember 1975 yfir Sævari, fullyrðir ranglega að Kristján hafi sagt í skýrslu sinni frá deginum á undan, þann 11. desember, að Sævar hafi verið að verki í - væntanlega - Póstsvikamálinu (hvað annað mál getur verið nefnt “þetta” mál í gæsluvarðhaldsúrskurði fyrir jú Póstsvikamálið?)

Kristján getur þess hvergi í skýrslu sinni nema einmitt hið gagnstæða en Örn notast við þá fölsun til að, því sem virðist, færa rök fyrir tilefni gæsluvistar Sævars og Erlu fyrir Póstsvikamálsins. Athygli vekur að Örn notar ekki rannsókn Njarðar Snæhólms sem rök fyrir gæsluvist þeirra Sævars og Erlu, rannsókn sem hafði eins og áður var rakið, sbr. kafla 2.1, svo gott sem upplýst málsatvik og refsiverð brot. Í það minnsta hvað hlut Erlu Bolladóttur varðar og lá beinast við að nota rannsókn Njarðar frá upphafi nývaknaða póstsvikamáls eftir heils árs frí. En rannsókn Njarðar lauk skyndilega árið 1974 eins og áður var rakið.

Nei, en Örn minnist samt sem áður á gömlu rannsóknina hans Njarðar. Örn tekur einnig ranglega fram í sama úrskurði þessum, þann 12. desember árið 1975,varðandi fyrri rannsóknina hans Njarðar: “Við rannsókn málsins kom ekkert í ljós, hver kynni að hafa staðið að fjársvikum þessum.”

En sú fullyrðing gengur nokkuð merkilega í berhögg við málsgögn þeirrar rannsóknar Njarðar! Og Örn Höskuldsson segist einmitt hafa undir höndum rannsókn Njarðar, en ekki bara það! Örn útskýrir sömuleiðis, í sama úrskurði, að það hafi tilteknir einstaklingar nú þegar bent á Erlu(!) Örn segir að starfsfólk pósthúss hafi bent á Erlu sem þann aðila sem veitti peningunum viðtöku sbr. orðalagið: “Starfsfólk pósthússins voru sýndar nokkrar myndir af stúlkum [...] þar á meðal [...] Erlu Bolladóttir [...] Allir þeir aðilar sem sáu myndirnar að bankagjaldkeranum undanþegnum, kváðu Erlu Bolladóttir líkjast mest stúlkunni, sem leyst hefði út féð.”

Þannig Örn veit fullvel að rannsóknin hans Njarðar hafði þegar, svo gott sem, upplýst Póstsvikamálið, málsatvik og refsiverðan glæp ávísanasvindlsins. Örn vísar til þess að það hafi verið búið að benda á myndir af Erlu sem kemur auðvitað bara fram í rannsókn Njarðar Snæhólm. Þannig það er ekki bara rangt af Erni að halda því fram sem hann gerir í sama úrskurði sínum fyrir ofan, að „ekkert” hafi komið fram í fyrri rannsókn Njarðar sem benti til hver ætti sök að máli. Heldur er ekki hjá því komist að ætla að Örn viti meira að segja betur, viti að rannsóknin gamla, hans Njarðar, var komin langt á veg enda vísar hann Örn í þann hluta rannsóknarinnar í úrskurði sínum sem inniheldur sönnunargögn gegn Erlu. En af hverju notar Örn rannsóknina hans Njarðar til rökstuðnings gæsluvistar en vill samt ekki geta heimilda, að sú vísbending, hafi einmitt komið úr gömlu rannsókninni hans Njarðar? Til hvers eiginlega að vera í feluleik með rannsóknina hans Njarðar? Það virðist einfaldlega vera sem svo að Örn hafi ekki viljað eða mátt nota rannsóknina hans Njarðar sem „upphafið” af Póstsvikamálinu. Hvers vegna ekki? Ef miðað er við framhald málsins, þá gæti svarið verið það að óþægilegt sé að vera ábyrgðaraðili jafn furðulegrar og handstýrðar rannsóknar sem framleiðir einhvers konar pólitískt plott, að því virðist, til að koma höggi á stjórnmálamann.

Ef til vill þarf að hylma yfir þennan þátt Njarðar því annars kæmi í ljós að þessi rannsókn hans Njarðar hafði verið stopp í næstum ár af þeirri fyrirfram gefinni ástæðu, að nota átti það mál sem upphafsreit lögreglurannsóknar sem átti að nota í hápólitísku plotti hvað svið stjórnmálanna snertir. Eða af hverju setti Njörður rannsóknina á ís allan þennan tíma? Það eru nokkrar spurningar hérna sem gott er að hafa í huga þegar „rannsóknir“ Síðumúlagengisins þróast áfram með sífellt ævintýralegri vendingum. Örn tók hvorki fram hver stóð að gömlu rannsókninni, né hvaða málsnúmer hún hafði. Hefði ekki Síðumúlagengið með réttu átt að athuga með gamla rannsakanda málsins, eins og alla jafna var gert, Njörð Snæhólm - sem var raunar í góðu sambandi við Síðumúlagengið, sbr. 6. janúar árið 1976, þegar Njörður hringir til að tilkynna þeim vísbendingu, eða eitthvað svoleiðis. Alla jafna þá hefði jafnvel átt að notast við gamla málsnúmerið og leyfa fyrri rannsakanda að rannsaka mál sitt sjálfur, ekki satt? Hér er hins vegar reynt að moka yfir þá rannsókn en Örn stenst ekki mátið – kannski vegna þess að Jón Thoroddsen neitaði að hafa verið sú heimild sem hann átti að vera skv. skýrslum Síðumúlagengis, sbr. bekkjarsysturnar úr MR (sem rakið var í kafla 2.2) og þar sem Kristján hafði staðfastlega neitað að hann vissi hvaðan Sævar fékk tiltekna peninga, sbr. kafla 2.3. Örn er því í þeirri stöðu að þurfa eiginlega að notast við gömlu rannsóknina hans Njarðar sem nauðsynlegan rökstuðning fyrir gæsluvistarúrskurði án þess þó að vilja geta þeirrar rannsóknar. Örn þarf að ranglega vísa í orð Kristjáns Viðar fyrir gæsluvarðhaldsúrskurðinum yfir Sævari þann 12. Desember árið 1975 til að þetta sýnist allt halda vatni.

Til að taka þetta saman, þá er Örn að fara rangt með staðreyndir í úrskurði sínum, sbr. að Kristján hafi sagt að Sævar “væri þarna að verki” og að ekkert hafði komið í ljós hver kynni að hafa staðið að fjársvikum þessum í gömlu rannsókninni hans Njarðar. Örn bendir á lykilvísbendingu eða jafnvel sönnunargagn Njarðar, fimm vitni fyrir mynd af Erlu Bolladóttur, en án þess þó að geta þess að sú vísbending hafi komið fram í rannsókninni hans Njarðar. Með þessu er Örn Höskuldsson að fara rangt með staðreyndir, til þess að bæði að rökstyðja gæsluvist Sævars (og svo Erlu daginn eftir) en þar að auki að fela gömlu rannsóknina hans Njarðar og hvað hafi komið fram í henni. Örn er með þessu að falsa aðdraganda þess að Síðumúlagengið fer að rannsaka Póstsvikamálið.

Síðumúlagengið lætur það líta út eins og menntskælingar hafi af eigin frumkvæði bara komið með vitneskju um málið sem markar upphaf þess, sbr. orðalagið: “Fyrir nokkru bárust rannsóknarlögreglunni upplýsingar um það [...]” og þess vegna hafi grunur þeirra beinst að Sævari.

2.5 Nánari greining á úrskurði Arnar Höskuldssonar – fyrirfram vitneskja

Í yfirlýsingu Guðbjargar frá árinu 2018 þá var því öfugt farið! En er það rétt hjá Guðbjörgu frekar en Erni? Gögn málsins og greining á þeim styðja trúverðugleika Guðbjargar en veikja Arnar, sbr. kafla 2.4.

Þá má einnig benda á tímasetningu yfirheyrslunnar hennar Guðbjargar eins og Síðumúlagengið skráir hana, átti Guðbjörg að hafa komið til þeirra kl. 22:00 um kvöld? Undarlega seint fyrir barn í menntaskóla að tilkynna einhver póstsvik sem hún á að hafa munað óljóst eftir fyrir um ári síðan að hafi verið til umræðu. Ætti hún ekki að vera læra undir próf eða eitthvað? Svo var Jón Thoroddsen bróðir hennar Guðbjargar, ekki sú heimild fyrir ávísanasvindlinu sem hann átti að vera, skv. rituðum skýrslum Síðumúlagengis af þeim Unni og Guðbjörgu og svo Jóni. Það rennir að einhverju leyti stoðum undir að skynsamlegast sé að taka mark á yfirlýsingu Guðbjargar en skýrslu og útskýringum Síðumúlagengisins um upphafið á þessu ávísanasvindli. Það er ekkert sem bendir til þess að Guðbjörg fari með rangt mál. Á meðan það er ljóst að Síðumúlagengið, með eða án yfirlýsingar Guðbjargar, eru að hanna atburðarás sem er ekki í samræmi við þeirra bestu vitund, eins og rakið var í kafla 2.4.

Í framhaldi af skjalfesta aðdragandanum sem falsar upphaf rannsóknar Síðumúlagengisins á Póstsvikamálinu, þann 8. Desember árið 1975, eru fjórar skýrslur teknar, tvær áttunda (Unnur og Guðbjörg), ein níunda (Jón Thoroddsen) og ein ellefta desember (Kristján Viðar). Örn Höskuldsson úrskurðar svo um gæsluvarðhaldsvist þeirra Sævars þann 12. og Erlu 13. desember fyrir póstsvikamálið.

En til að bæta gráu ofan á svart hvað varðar mögulega hlutdeild Arnar í vafasömu athæfi: Örn getur þess sérstaklega í fyrri úrskurði sínum, þann 12. desember yfir Sævari, að rannsókn Póstsvikamálsins:„virðist geta orðið bæði tafsöm og erfið”.

Miðað við hvernig málið á svo eftir að þróast er hér kominn jafnvel rökstuddur grunur um fyrri vitneskju Arnar, af þeirri framþróun sem tekur við í framhaldinu. Það verður útskýrt aðeins nánar hvað þetta geti þýtt m.t.t. samhengis í þremur atriðum:

1) Í fyrsta lagi er það áhugavert að gæsluvarðhaldsúrskurðurinn varpi fram stórmerkilegri ágiskun, einskonar spádóm um framvindu málsins, eins og að gera megi ráð fyrir að tiltekin rannsókn, eigi eftir að verða bæði „tafsöm” og meira að segja „erfið” án þess að eitthvað liggi því til grundvallar, sýnilega. Kannski til að réttlæta gæsluvistina, þ.e. 30 daga, fyrir einfalt ávísanasvindl. Orðalagið er í formi einskonar spádóms, en það gefur til kynna að hér viti menn í raun eitthvað ótilgreint (um að þetta mál eigi nú einmitt eftir að verða svolítið tafsamt og erfitt). Orðalagið virðist gefa því undir fótinn að ekki sé um eiginlegan spádóm að ræða, settan fram upp úr þurru og án neinnar vitneskju um hvað ætti eftir að koma upp úr krafsinu, heldur einmitt frekar að vitneskja sé til staðar um „erfitt“ og „tafsamt“ mál. Hvers vegna ætti Örn að taka þetta fram? Til að sýna fram á „sök” sín sjálfs þegar spáin hans rætist? Það sætir nokkurri furðu. Þó kemur til álita að gæsluvarðhaldsvist þurfi að úrskurða vegna einhvers, ávísanasvindl ungmenna sem er svo gott sem upplýst þarf ekki gæsluvarðhaldsvist yfirhöfuð til að þjóna neinum hagsmunum. En af hvaða ástæðu sem það kann að koma heim og saman í hugarheimi Arnar, þá er þetta sérstaka orðalag, hvorki meira né minna en haldbær rökstuðningur fyrir fyrri vitneskju Arnar um hver þróun þess máls á eftir að vera.

2) Í annan stað er þetta áhugavert orðalag, því hvernig átti eiginlega rannsókn Póstsvikamálsins að „[virðast]” geta orðið bæði tafsöm og erfið? Hvað var það sem átti þá að hafa gefið það til kynna? Því sannarlega var slíkt í engu samræmi við gögnin sem Örn Höskuldsson vísar sjálfur til að hann hafi haft undir höndum (í einmitt sama gæsluvarðhaldsúrskurði). Ársgömlu gögn Njarðar í Póstsvikamálinu. Sú rannsókn Njarðar - eins og fyrr var rakið, sbr. í bæði kafla 2.1 og kafla 2.4 - var svo gott sem búin að upplýsa málið! Hvernig átti það að gefa til kynna að sú rannsókn ætti þá eftir að verða bæði tafsöm og erfið? Örn nefnir sakbendingar vitna á Erlu, úr rannsókn Njarðar einmitt. Þvert á móti, gögn Njarðar sýndu fram á auðvelda og einfalda rannsókn Póstsvikamálsins. Hvað „[virtist]” þá gefa það til kynna að þetta ætti eftir að vera bæði „tafsöm” og „erfið" rannsókn? Nú, það virðist þá einfaldlega vera vitað af Síðumúlagenginu, fyrir fram, allavega af Erni Höskuldssyni nema þá að orðavalið sé að tilstuðlan einhvers annars, að það ætti eftir að vera rauninn, að vitneskja er sannarlega til staðar um að málið eigi eftir að þróast á þann veg að það sýnist bæði erfitt og tafsamt. Fyrir fram vitneskja virðist því vera til staðar þar sem erfitt er að útskýra það á einhvern annan hátt. Það verður svo einmitt rauninn, málið átti eftir að verða bæði “tafsamt” og “erfitt”. Orðalagið virðist rökstyður því vegna þá fyrirfram vitneskju Arnar að framvinda „málsins“ átti eftir að verða með tilteknum hætti. Vegna þá væntanlegrar vitneskju um ótiltekna ráðagerð – plott - sem gerir einmitt ráð fyrir þróun málsins á nákvæmlega þann veg, sem verður einmitt rauninn.

3) Í þriðja lagi er áhugavert að hafa í huga í þessu samhengi, að „rannsóknin“ átti aðeins eftir að verða bæði „tafsöm” og „erfið” vegna aðdróttunar sjálfs Síðumúlagengis tíu dögum síðar með orðalagi sínu í inngangi og útskýringu á skýrslutöku Erlu Bolladóttur varðandi hvarf Guðmundar Einarssonar.

Þá fyrst varð „rannsóknin“ flókið og stórt mál. Og þar með auðvitað „tafsöm“ og „erfið“. Rannsóknin átti svo sannarlega eftir að verða bæði „tafsöm” og „erfið” en aðeins á grundvelli þess að annað og óskylt mál átti eftir að taka við af Póstsvikamálinu, á raunar fullkomlega ónáttúrulegan hátt með engum tengdum inngangi, ekkert „leiddi” að slíku, hvorki sérstaklega né óbeint. Hinn „ónáttúrulegi vegur“ sem upphaf Guðmundarmálsins fæðist í, er vegna handstýrðar rannsóknar þessara sömu rannsóknaraðila. Orðalagið sem hér um ræðir er að Síðumúlagenginu „[hafi] borist það til eyrna“ að Sævar hafi haft einhverja ótilgreinda tengingu við hvarf Guðmundar Einarssonar að gera, þá fyrst rannsakað allt í einu sem sakamál, eftir að rannsókn á hvarfi Guðmundar hafi bara legið „kalt“ í skúffu í tæp tvö ár.

Óskylda málið, Guðmundar-málið, var þá bara, skyndilega, skellt inn án neins samhengis eða sýnilegrar ástæðu eða tilefnis! En ekki bara það heldur býr Síðumúlagengið til þessa „tengingu“ við Sævar einmitt sjálft, með orðalagi sínu einfaldlega, að segja það hafi „borist til eyrna“,tenging Sævars við sakamálið sem var fram að því, eingöngu óupplýst mannshvarfsmál fyrri ára og Síðumúlagengið útskýrir hvorki né rökstyður það frekar eða bendir á skýrslu sem þessi orð hefðu undir öllum kringumstæðum átt að vera færð til bókar. Allavega ef þau yfirhöfuð hefðu í alvörunni „borist [Síðumúlagenginu] til eyrna“. Þá er ekki einu sinni til upplýsingaskýrsla um hvernig það átti að hafa komið til, að þessi ótilgreindu orð hafi borist til eyrna Síðumúlagengisins.

2.6 Sögufölsun

Athygli vekur sömuleiðis, hvað varðar þá tímalínu sem hér var rakin (einhvers konar falsaðan aðdraganda að rannsókn Síðumúlagengis á Póstsvikamálinu, þar sem rannsókn Njarðar á ekki að vera upphafsreiturinn heldur frumkvæði menntskælinga), að endurupptökunefnd, í úrskurði sínum og í þúsund síðna kaflanum „atvik máls“ getur þessarar forsögu ekki. Þess í stað finnur endurupptökunefnd öðrum borgara þessa lands stað í tímalínu þessarar sem eigi að útskýra þetta furðulega upphaf allt saman. En hentugt. Þar vísar hún m.a. í skýrslu Síðumúlagengisins frá árinu 1978 (rúmum tveimur árum eftir atburðina) en víkur frá frum- og samtímaheimildum. Sá borgari sem er komið fyrir þarna í staðinn og í raun gefið sökina að upphafi rannsóknar póstsvikamálsins, en óþarfi er að geta hans nafns, skaut upp kollinum um það leyti þegar endurupptökunefnd átti að ljúka starfi sínu. Endurupptökunefnd skrifar þar söguna upp á nýtt og kemur öðrum óbreyttum borgara þarna inn sem eigi nú að hafa verið upphafsmaðurinn á þessu öllu saman og á að hafa komið Síðumúlagenginu á sporið! Hvorki meira né minna. Nafn þess manns virðist hafa komið upp í samskiptum Harðar Jóhannessonar aðstoðarlögreglustjóra (góðkunningja Sigurbjörns Víðis, eins meðlims Síðumúlagengisins) við Sigríði Friðjónsdóttur ríkissaksóknara (en systir móður hennar er gift Erni Höskuldssyni, annars meðlims Síðumúlagengisins). Nafn þess manns kemur einnig fyrir í vitnisburði Kristjáns Guy Burgess fyrir starfshóp innanríkisráðuneytisins sem starfaði á árunum 2011-2013. Ómögulegt er að sannreyna eitthvað um þátttöku þessa manns. Aðallega er merkilegt að Síðumúlagengið hafi eignað honum „sökina“ á upphafi Póstsvikamálsins árið 1978. Skýrsluna má t.d. finna á bls. 37-38 hér í umsögn til Alþingis: 150-449.pdf (althingi.is)

Í þeirri skýrslu er honum þó ekki bara ætlað upphaf póstsvikamálsins, heldur raunar hlutdeild í upphafi rannsóknar á Guðmundi og Geirfinni sömuleiðis, hvorki meira né minna! En með jafn óáreiðanlegum hætti, því miður. Skýrslan er aðeins notuð sem heimild endurupptökunefndar fyrir upphafi Póstsvikamálsins en hvorki upphafi Guðmundarmáls né Geirfinns. Skýrslan er ótrúverðug fyrir margra hluta sakir en hún er í öllu falli ekki samtímaheimild. Þá vísar hún í aðrar skýrslutökur sem hvergi er að finna. Þessi áhugaverði útúrdúr endurupptökunefndar tafði úrskurð nefndarinnar – og þar með ferlið allt að tæknisýknu Hæstaréttar að hluta - um rúmt ár. Þá getur endurupptökunefnd einnig ranglega varðandi skýrslu Kristjáns Viðars með svipuðum hætti og má finna í úrskurði Arnar Höskuldssonar, sbr. kafla 2.3, eða orðrétt: „Sagði Kristján Viðar að Sævar hafi sýnt sér þykkan bunka af fimm þúsund króna seðlum og sagst hafa svikið þá út hjá Pósti og Síma“ [bls 18. í úrskurði endurupptökunefdar G&G mála]. Eins og áður var rakið stenst það ekki með vísun í frumheimildina, skýrsluna sjálfa hans Kristjáns (sem var rakin í kafla 2.3) en með þessu - meðvitað eða ómeðvitað - hlífir endurupptökunefnd Erni Höskuldssyni við opinberun á að hafa farið með rangt mál og bein öfugmæli, í upphafs úrskurði sínum yfir Sævari og Erlu. Og – í það minnsta de facto – hylmir yfir klúðurslega falsaðan aðdraganda Síðumúlagengisins að rannsókn Póstsvikamálsins ásamt því í raun að leggja blessun sína yfir þann falsaða aðdraganda.

Vituð ér enn - eða hvat?

Höfundur er laganemi.