Stjórnlaus heimur Reynir Böðvarsson skrifar 10. september 2024 11:03 Þegar fólk horfði til framtíðar eftir seinni heimsstyrjöld var það með björtum augum, allt gat bara orðið betra og framtíð barna og barnabarna yrði tryggð með friði, menntun og velsæld. Heimurinn færi aldrei aftur í þann forarpytt stríðsátaka sem ofstækisfullir leiðtogar höfðu leitt þjóðir sínar í, aldrei aftur má þetta ske, við verðum að koma í veg fyrir það á einhvern hátt að svona lagað endurtaki sig var viðkvæðið hjá nýjum leiðtogum. Helförin, fjöldamorð nasista á gyðingum, rómafólki, sósíalistum, fötluðu fólki og samkynjuðum til dæmis, var fordæmd og þess heitið að slíkt mætti aldrei aftur eiga sér stað. Finna verði aðferðir til þess að koma í veg fyrir það. Sameinuðu þjóðirnar voru stofnaðar af sigurvegurum stríðsins 1945 Hamfara hlýnun jarðar er í augsýn nú, afleiðing brjálæðislegs kapítalisma sem kannski ekki var auðvelt að fyrirsjá þegar plön um nýja framtíð voru lögð í lok síðustu heimsstyrjaldar. Áherslan var lögð á frið frá stríðsátökum og uppbyggingu brotinna samfélaga, sameiginlega gætum við byggt upp aftur samfélag samkenndar og framtíðartrú. Til þess að svo gæti orðið yrði samvinna millum landa að styrkjast og einhverskonar lög og reglur um þessa samvinnu að mótast. Það er grunnurinn að stofnun Sameinuðu þjóðanna sem reyndar átti sér fyrirmynd í Þjóðabandalaginu sem stofnað var eftir fyrstu heimsstyrjöldina en það var lagt niður vegna vanmáttar þess að koma í veg fyrir enn eina heimsstyrjöld, seinni heimsstyrjöldina. Hvað höfum við lært? Það er með ólíkindum að horfa upp á alþjóða stjórnmál í dag, í ljósi sögunnar ættum við að hafa lært eitthvað en það virðist sem mannkyn hafi aftur horfið frá allri skynsemi, algjör veruleikafirring og botnlaus blinda á það sem er að eiga sér stað. Það er ekki bara hlýnun jarðar heldur líka brjálæðislegur stríðsrekstur í Úkraínu og á Gasa sem alþjóðarsamfélagið lætur viðgangast, auðvitað með stuðningi Bandaríkjanna sem eru og hafa alltaf verið aðal bakhjarl nánast allra átaka í heiminum eftir seinna stríð. Hvar viljum við staðsetja okkur sem þjóð í þessum hildarleik, erum við bara sátt við þá þróun sem er eða viljum við eitthvað annað, viljum við vera jafn samsek og þau sem horfðu á helförina án þess að aðhafast nokkuð til varnar? Heimurinn er á heljarþröm! António Guterres, aðalritari Sameinuðu þjóðanna, hefur verið mjög gagnrýninn á þjóðarleiðtoga undanfarin ár, sérstaklega varðandi þrjú lykilatriði: loftslagsbreytingar, mannréttindi og stríðsátök. Guterres hefur ítrekað gagnrýnt leiðtoga ríkja fyrir að bregðast ekki nægilega hratt við loftslagsvandanum. Hann hefur ítrekað kallað eftir tafarlausum aðgerðum til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og varað við því að heimsbyggðin stefni í "loftslagshörmungar". Guterres hefur lagt áherslu á mikilvægi þess að þjóðarleiðtogar axli meiri ábyrgð og taki mun harðari skref í átt að kolefnishlutleysi. Guterres hefur einnig gagnrýnt leiðtoga ríkja fyrir að brjóta mannréttindi, sérstaklega í tengslum við kúgun minnihlutahópa, fjölmiðlafrelsi og aukna einræðistilhneigingu í mörgum löndum. Hann hefur varað við aukinni andúð gegn fjölmenningu og fjölbreytileika og bent á hættuna af því að lýðræðisstofnanir veikist. Guterres hefur gagnrýnt aðgerðarleysi leiðtoga þegar kemur að friðarumleitunum og ástandinu í átakasvæðum, eins og í Sýrlandi, Jemen,Úkraínu og Gasa. Hann hefur ítrekað kallað eftir samstöðu alþjóðasamfélagsins til að binda enda á þjáningar almennra borgara í stríðsátökum og leita lausna í stað þess að elda grátt silfur. Guterres talar því miður fyrir daufum eyrum og engin þjóðarleiðtogi stígur fram til afdráttarlauss stuðnings, við höfum enga þjóðarleiðtoga sem standa undir því nafni. Það sem lýðræðið, í því ríki sem oft hefur verið kallað fremsta lýðræðisríki heims, er að bjóða okkur sem raunverulegan valkost er Donald Trump, mærður af ritstjóra Morgunblaðsins. Allt hugsandi fólk hlýtur að sjá að þetta er heimur á veg til glötunar, ekki heil brú í því sem vestræna lýðræðið er að bjóða okkur. Það á sér náttúrulega skýringar, að svona sé komið, og það er stafað kapítalismi. Kapítalisminn hefur bara eina breytu í jöfnunni sem skiptir máli, gróði! Allt annað er lagt til hliðar, jöfnuður meðal manna, öruggt húsnæði, frjáls fjölmiðlun og svo mætti lengi telja. Nýfrjálshyggjan er á góðri leið með að brjóta upp og eyðileggja allt það sem hefur áunnist á síðustu öld, barátta verkalýðshreyfinga og vinstri flokka í stjórnmálum er verið að brjóta á bak aftur, allsstaðar. Biden, núverandi forseti Bandaríkjana, hrópar í sífellu „This must end now” og á þar við þjóðarmorðið á Gasa en dælir á sama tíma fjármagni og vopnum til Ísrael svo þeir geti haldið áfram að myrða saklausa borgara, fremst börn og konur. Þetta er allt á ábyrgð hægri stjórnmálaafla sem svífast einskis í gróðafíkn sinni, hermangið var ekki og er ekki spillingarvaldur bara á Íslandi heldur er alþjóðlegt vandamál sem er á góðri leið með að binda endi á mannvæn samfélög á jörðinni. Þróunin sem hægrið stendur fyrir með allt það fjármagn sem auðkýfingar ausa í þá er líka á góðri leið með að binda endi á okkar friðsæla samfélag á Íslandi, það verður enginn friður í samfélagi þar sem stór hluti lifir við fátækt og aðrir við ofgnægð. Laissez-faire er franskt term sem notað er yfir stjórnleysi eða afskiptaleysi stjórnvalda á markaði. Þetta er dásamað af nýfrjálshyggjunni og stutt af hægriöflum í stjórnmálum og hefur verið helsti áttaviti stjórnvalda á vesturlöndum allt síðan Reagan og Thatcher tóku upp þessa stefnu. Skattar eru afskipti stjórnvalda af markaði og þurfa því samkvæmt þessari kreddu að vera eins lágir og mögulegt, jafnvel engir því að heimta inn skatta er nánast stuldur samkvæmt kreddunni. Að lækka skatta er helsta kosningaloforð hægrisins síendurtekið á vesturlöndum og þar sem hægrið kemst að ríkisstjórnarborðum er þetta framkvæmt, því miður oft í samvinnu við hægri krata sem eru oft aðdáendur markaðslausna. Þessi þróun er á góðri leið með að brjóta niður velferðarkerfin sem verkalýðshreyfingin og vinstrinu tókst að byggja upp, veikja alla innviði þannig að stór innviða skuld safnast fyrir komandi kynslóðir. Ójöfnuður eykst og því fylgir mikill órói í samfélaginu sem síðan leiðir af sér skautun í samfélaginu og lýðskrum sem að lokum getur jafnvel leita af sér óviðráðanlegt ástand í stjórnmálum, það sem blasir þá við er stjórnlaus heimur. Höfundur er jarðskjálftafræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Reynir Böðvarsson Mest lesið Kristrún, Þorgerður og Inga: Framtíð Íslands - Ykkar tími er komin! Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Fyrstu jólin eftir ástvinamissi Anna Sigurðardóttir Skoðun Atvinnumál fatlaðra Ína Valsdóttir Skoðun „Þetta er ekki hægt, en það verður samt að gera þetta“ Arnar Þór Jónsson Skoðun Eldra fólk þarf Jóhann Pál sem félagsmálaráðherra – nema kannski þeir auðugustu Viðar Eggertsson Skoðun Mýtan um sæstreng! Andrés Pétursson Skoðun Bíp Bíp Bíp Ágúst Mogensen Skoðun Milljónerí Hannes Örn Blandon Skoðun Hvað er borgaraleg pólitík? Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun Það er ekki nóg að vera klár stelpa/strákur/stálp Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Fyrstu jólin eftir ástvinamissi Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Skyndihjálp: Lykillinn að öruggara samfélagi Hildur Vattnes Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Það er ekki nóg að vera klár stelpa/strákur/stálp Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Kosningum lokið og hvað nú? Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun „Þetta er ekki hægt, en það verður samt að gera þetta“ Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Mýtan um sæstreng! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Kvennaárið 2025 Drífa Snædal skrifar Skoðun Bíp Bíp Bíp Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Samviskufrelsi heilbrigðisstarfsmanna ekki vandamál þegar kemur að dánaraðstoð Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Milljónerí Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Jólaskreytingafyllerí: Eru takmörk fyrir því hversu langt má ganga í jólaskreytingum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er borgaraleg pólitík? Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Ríkisstjórn verðmætasköpunar Sigríður Mogensen skrifar Skoðun Þorlákshöfn - byggð á tímamótum Anna Kristín Karlsdóttir skrifar Skoðun Hagsmunamál fyrirtækjanna í stjórnarsáttmála Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lausnin í leikskólamálum að grafa undan atvinnuþátttöku og jafnrétti? Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Lýðræði hinna sterku Jón Páll Hreinsson skrifar Skoðun Bleikir hvolpar Darri Gunnarsson,Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Lifandi dauð! Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Það hafa allir sjötta skilningarvit Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Skoðun mín á alþingiskosningum 2024 Valgerður Bára Bárðardóttir skrifar Skoðun Kristrún, Þorgerður og Inga: Framtíð Íslands - Ykkar tími er komin! Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Skautaíþróttir í Reykjavík í dauðafæri - kýlum á stækkun Skautahallarinnar Bjarni Helgason skrifar Skoðun Hlustið á fólkið í skólunum? Dóra Þorleifsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægasta atkvæðið Kristbjörg Þórisdóttir skrifar Skoðun Nálgunarbann Fjölnir Sæmundsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Kosningasigur fyrir dýravernd Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Í morgun vöknuðum við á merkilegum tíma Silja Rún Friðriksdóttir skrifar Skoðun Hálft líf heimilislausra kvenna Kristín I. Pálsdóttir,Halldóra R. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Snúum samfélagi af rangri leið Finnbjörn A. Hermansson skrifar Sjá meira
Þegar fólk horfði til framtíðar eftir seinni heimsstyrjöld var það með björtum augum, allt gat bara orðið betra og framtíð barna og barnabarna yrði tryggð með friði, menntun og velsæld. Heimurinn færi aldrei aftur í þann forarpytt stríðsátaka sem ofstækisfullir leiðtogar höfðu leitt þjóðir sínar í, aldrei aftur má þetta ske, við verðum að koma í veg fyrir það á einhvern hátt að svona lagað endurtaki sig var viðkvæðið hjá nýjum leiðtogum. Helförin, fjöldamorð nasista á gyðingum, rómafólki, sósíalistum, fötluðu fólki og samkynjuðum til dæmis, var fordæmd og þess heitið að slíkt mætti aldrei aftur eiga sér stað. Finna verði aðferðir til þess að koma í veg fyrir það. Sameinuðu þjóðirnar voru stofnaðar af sigurvegurum stríðsins 1945 Hamfara hlýnun jarðar er í augsýn nú, afleiðing brjálæðislegs kapítalisma sem kannski ekki var auðvelt að fyrirsjá þegar plön um nýja framtíð voru lögð í lok síðustu heimsstyrjaldar. Áherslan var lögð á frið frá stríðsátökum og uppbyggingu brotinna samfélaga, sameiginlega gætum við byggt upp aftur samfélag samkenndar og framtíðartrú. Til þess að svo gæti orðið yrði samvinna millum landa að styrkjast og einhverskonar lög og reglur um þessa samvinnu að mótast. Það er grunnurinn að stofnun Sameinuðu þjóðanna sem reyndar átti sér fyrirmynd í Þjóðabandalaginu sem stofnað var eftir fyrstu heimsstyrjöldina en það var lagt niður vegna vanmáttar þess að koma í veg fyrir enn eina heimsstyrjöld, seinni heimsstyrjöldina. Hvað höfum við lært? Það er með ólíkindum að horfa upp á alþjóða stjórnmál í dag, í ljósi sögunnar ættum við að hafa lært eitthvað en það virðist sem mannkyn hafi aftur horfið frá allri skynsemi, algjör veruleikafirring og botnlaus blinda á það sem er að eiga sér stað. Það er ekki bara hlýnun jarðar heldur líka brjálæðislegur stríðsrekstur í Úkraínu og á Gasa sem alþjóðarsamfélagið lætur viðgangast, auðvitað með stuðningi Bandaríkjanna sem eru og hafa alltaf verið aðal bakhjarl nánast allra átaka í heiminum eftir seinna stríð. Hvar viljum við staðsetja okkur sem þjóð í þessum hildarleik, erum við bara sátt við þá þróun sem er eða viljum við eitthvað annað, viljum við vera jafn samsek og þau sem horfðu á helförina án þess að aðhafast nokkuð til varnar? Heimurinn er á heljarþröm! António Guterres, aðalritari Sameinuðu þjóðanna, hefur verið mjög gagnrýninn á þjóðarleiðtoga undanfarin ár, sérstaklega varðandi þrjú lykilatriði: loftslagsbreytingar, mannréttindi og stríðsátök. Guterres hefur ítrekað gagnrýnt leiðtoga ríkja fyrir að bregðast ekki nægilega hratt við loftslagsvandanum. Hann hefur ítrekað kallað eftir tafarlausum aðgerðum til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og varað við því að heimsbyggðin stefni í "loftslagshörmungar". Guterres hefur lagt áherslu á mikilvægi þess að þjóðarleiðtogar axli meiri ábyrgð og taki mun harðari skref í átt að kolefnishlutleysi. Guterres hefur einnig gagnrýnt leiðtoga ríkja fyrir að brjóta mannréttindi, sérstaklega í tengslum við kúgun minnihlutahópa, fjölmiðlafrelsi og aukna einræðistilhneigingu í mörgum löndum. Hann hefur varað við aukinni andúð gegn fjölmenningu og fjölbreytileika og bent á hættuna af því að lýðræðisstofnanir veikist. Guterres hefur gagnrýnt aðgerðarleysi leiðtoga þegar kemur að friðarumleitunum og ástandinu í átakasvæðum, eins og í Sýrlandi, Jemen,Úkraínu og Gasa. Hann hefur ítrekað kallað eftir samstöðu alþjóðasamfélagsins til að binda enda á þjáningar almennra borgara í stríðsátökum og leita lausna í stað þess að elda grátt silfur. Guterres talar því miður fyrir daufum eyrum og engin þjóðarleiðtogi stígur fram til afdráttarlauss stuðnings, við höfum enga þjóðarleiðtoga sem standa undir því nafni. Það sem lýðræðið, í því ríki sem oft hefur verið kallað fremsta lýðræðisríki heims, er að bjóða okkur sem raunverulegan valkost er Donald Trump, mærður af ritstjóra Morgunblaðsins. Allt hugsandi fólk hlýtur að sjá að þetta er heimur á veg til glötunar, ekki heil brú í því sem vestræna lýðræðið er að bjóða okkur. Það á sér náttúrulega skýringar, að svona sé komið, og það er stafað kapítalismi. Kapítalisminn hefur bara eina breytu í jöfnunni sem skiptir máli, gróði! Allt annað er lagt til hliðar, jöfnuður meðal manna, öruggt húsnæði, frjáls fjölmiðlun og svo mætti lengi telja. Nýfrjálshyggjan er á góðri leið með að brjóta upp og eyðileggja allt það sem hefur áunnist á síðustu öld, barátta verkalýðshreyfinga og vinstri flokka í stjórnmálum er verið að brjóta á bak aftur, allsstaðar. Biden, núverandi forseti Bandaríkjana, hrópar í sífellu „This must end now” og á þar við þjóðarmorðið á Gasa en dælir á sama tíma fjármagni og vopnum til Ísrael svo þeir geti haldið áfram að myrða saklausa borgara, fremst börn og konur. Þetta er allt á ábyrgð hægri stjórnmálaafla sem svífast einskis í gróðafíkn sinni, hermangið var ekki og er ekki spillingarvaldur bara á Íslandi heldur er alþjóðlegt vandamál sem er á góðri leið með að binda endi á mannvæn samfélög á jörðinni. Þróunin sem hægrið stendur fyrir með allt það fjármagn sem auðkýfingar ausa í þá er líka á góðri leið með að binda endi á okkar friðsæla samfélag á Íslandi, það verður enginn friður í samfélagi þar sem stór hluti lifir við fátækt og aðrir við ofgnægð. Laissez-faire er franskt term sem notað er yfir stjórnleysi eða afskiptaleysi stjórnvalda á markaði. Þetta er dásamað af nýfrjálshyggjunni og stutt af hægriöflum í stjórnmálum og hefur verið helsti áttaviti stjórnvalda á vesturlöndum allt síðan Reagan og Thatcher tóku upp þessa stefnu. Skattar eru afskipti stjórnvalda af markaði og þurfa því samkvæmt þessari kreddu að vera eins lágir og mögulegt, jafnvel engir því að heimta inn skatta er nánast stuldur samkvæmt kreddunni. Að lækka skatta er helsta kosningaloforð hægrisins síendurtekið á vesturlöndum og þar sem hægrið kemst að ríkisstjórnarborðum er þetta framkvæmt, því miður oft í samvinnu við hægri krata sem eru oft aðdáendur markaðslausna. Þessi þróun er á góðri leið með að brjóta niður velferðarkerfin sem verkalýðshreyfingin og vinstrinu tókst að byggja upp, veikja alla innviði þannig að stór innviða skuld safnast fyrir komandi kynslóðir. Ójöfnuður eykst og því fylgir mikill órói í samfélaginu sem síðan leiðir af sér skautun í samfélaginu og lýðskrum sem að lokum getur jafnvel leita af sér óviðráðanlegt ástand í stjórnmálum, það sem blasir þá við er stjórnlaus heimur. Höfundur er jarðskjálftafræðingur.
Kristrún, Þorgerður og Inga: Framtíð Íslands - Ykkar tími er komin! Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun
Eldra fólk þarf Jóhann Pál sem félagsmálaráðherra – nema kannski þeir auðugustu Viðar Eggertsson Skoðun
Skoðun Samviskufrelsi heilbrigðisstarfsmanna ekki vandamál þegar kemur að dánaraðstoð Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Jólaskreytingafyllerí: Eru takmörk fyrir því hversu langt má ganga í jólaskreytingum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar
Skoðun Er lausnin í leikskólamálum að grafa undan atvinnuþátttöku og jafnrétti? Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar
Skoðun Kristrún, Þorgerður og Inga: Framtíð Íslands - Ykkar tími er komin! Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar
Skoðun Skautaíþróttir í Reykjavík í dauðafæri - kýlum á stækkun Skautahallarinnar Bjarni Helgason skrifar
Kristrún, Þorgerður og Inga: Framtíð Íslands - Ykkar tími er komin! Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun
Eldra fólk þarf Jóhann Pál sem félagsmálaráðherra – nema kannski þeir auðugustu Viðar Eggertsson Skoðun