Kaninn selur lang­mest af vopnum en fram­tíðin ó­viss

Mikill samdráttur varð á útflutningi hergagna frá Rússlandi á tímabilinu en hann var 64 prósent. Heilt yfir hefur sala vopna því ekki aukist eða dregist saman að miklu leyti, séu tímabilin 2020-24 og 2015-19 borin saman.

Það ríki sem flutti inn mest af hergögnum á tímabilinu 2020-24 var Úkraína en innflutningurinn var nærri því hundraðfaldur, borin saman við fimm árin þar áður, og er það vegna innrásar Rússa í Úkraínu.

Í Evrópu jókst innflutningur hergagna um 155 prósent.

Þetta er meðal þess sem kemur fram í nýrri greiningu sænsku hugveitunnar Stockholm International Peace Research Institute, eða SIPRI, sem gefin var út í dag.

Umfangsmestu sölumenn hergagna á heimsvísu eru þeir sömu á síðustu fimm árum og þeir voru á fimm árunum þar áður. Rússar eru þó fallnir úr öðru sæti í það þriðja og Ítalía stökk úr tíunda sæti í sjötta.

Indverjar leita annað og Kínverjar framleiða meira sjálfir

Evrópsk aðildarríki NATO hafa aukið innflutning sinn á hergögnum til muna á undanförnum árum en um 64 prósent þeirra hafa komið frá Bandaríkjunum, sem er mun hærra hlutfall en það var áður. Því til viðbótar eru fjölmargar pantanir frá ríkjum Evrópu til vinnslu í Bandaríkjunum.

Þetta er í fyrsta sinn í rúma tvo áratugi sem bróðurpartur bandarískra hergagnasölu fer til Evrópu en ekki til Mið-Austurlanda. Er það til marks um takmarkaða framleiðslugetu Evrópu, samhliða aukinni áherslu á meiri fjárútlát til varnarmála á undanförnum árum.

Hergögn Evrópuríkjanna komu einnig frá Frakklandi (6,5 prósent), Suður-Kóreu (6,5 prósent), Þýskalandi (4,7 prósent) og Ísrael (3,9 prósent).

Þegar kemur að samdrætti hergagnasölu Rússlands má að miklu leyti rekja hann til innrásarinnar í Úkraínu, þar sem Rússar nota bróðurpart þeirra hergagna sem þeir framleiða. Hann má einnig rekja til þess að tvö helstu viðskiptaríki Rússlands á sviði hergagna, Indland og Kína, höfðu þegar byrjað að draga úr kaupum sínum frá Rússlandi.

Indverjar hafa samkvæmt SIRPI verið að leita annað eftir hergögnum og Kínverjar framleiða mun meira af sínum hergögnum en þeir gerðu áður.

Frá 2020 til 2024 fóru 38 prósent seldra hergagna frá Rússlandi til Indlands, sautján prósent fóru til Kína og ellefu prósent til Kasakstan.

Evrópa kaupir mest frá Bandaríkjunum

Ljóst er að Bandaríkin hafa hagnast lang mest af auknum fjárútlátum Evrópu til varnarmála, sem er meðal ástæðna fyrir því að ráðamenn þar hafa lengi kvatt Evrópumenn til að taka að sér stærra hlutverk þegar kemur að þeirra eigin öryggi, auk þess sem Bandaríkjamenn hafa talað um að beina athygli sinni meira til Kyrrahafsins.

Til að mynda hafa þrettán ríki Evrópu keypt eða pantað F-35 herþotur frá Bandaríkjunum, auk þess sem ríki Evrópu hafa keypt mikið magn Patriot-loftvarnarkerfa og skotfæra í þau, HIMARS eldflauga og annarra hergagna.

Sjá einnig: Send­a best­a loft­varn­ar­kerf­ið til Úkra­ín­u

Á undanförnum fimm árum hafa kaup Evrópu á hergögnum frá Bandaríkjunum aukist til muna. Heilt yfir hefur innflutningur Evrópu á hergögnum rúmlega tvöfaldast, sé hann borinn saman við fimm ár þar áður. Nærri því tveir þriðju þessara hergagna komu frá Bandaríkjunum.

En hve lengi?

Í frétt Wall Street Journal kemur þó fram að ákvörðun Donalds Trump, forseta Bandaríkjanna, að stöðva flæði hergagna til Úkraínu og hætta að deila mikilvægum upplýsingum með Úkraínumönnum hafi vakið miklar áhyggjur í höfuðborgum annarra Evrópuríkja um að seinna meir gætu Bandaríkjamenn gert það sama við þá.

Greinendur segja það geta haft töluverð áhrif á hungur Evrópu í hergögn frá Bandaríkjunum. WSJ hefur eftir þýskum þingmanni sem situr í varnarmálanefnd þingsins að þar sé umræða um að draga úr kaupum á vopnum frá Bandaríkjunum þegar hafin.

Sjá einnig: Segir það munu taka Evrópu tíu ár að ná vopnum sínum

Leiðtogar Evrópusambandsins komu til að mynda saman á neyðarfundi í síðustu viku þar sem ákveðið var að auka fjárútlát til hergagnaframleiðslu til muna og í senn fara í umfangsmiklar endurbætur og uppbyggingu á hergagnaframleiðslu innan Evrópu.

Aukið sjálfstæði Evrópu þegar kemur að hergagnaframleiðslu mun þó taka tíma og heimsálfan mun þurfa að reiða sig mjög á hergagnaframleiðendur í Bandaríkjunum. Meðal annars vegna þess að það tekur tíma að auka framleiðslu og að ríki Evrópu eru háð Bandaríkjunum fyrir varahluti þegar kemur að vopnum og kerfum sem þau eiga nú þegar og eru þau einnig háð bandarískum hugbúnaði.

Hergagnaiðnaður Evrópu er þar að auki mjög háður íhlutum sem framleiddir eru í Bandaríkjunum. Sum hergagnaframleiðsla í Bandaríkjunum er einnig háð íhlutum frá ríkjum í Evrópu en í mun minna mæli.

Virði hlutabréfa hergagnaframleiðenda í Evrópu hefur hækkað mjög á undanförnum mánuðum en það sama er ekki að segja um bandaríska hergagnaframleiðendur.

Í nýlegri grein Foreign Policy var varpað ljósi á það að stór hluti í söluræðum forsvarsmanna bandarískra hergagnaframleiðanda og bandarískra erindreka hefur um árabil verið að samhliða kaupum á bandarískum vopnum og kerfum, fylgja ákveðnar öryggistryggingar. Það er að segja að Bandaríkin muni standa við bakið á þeim ríkjum sem kaupa bandarísk vopn.

Ef þú keyptir bandarísk vopn varstu líka að kaupa vin, ef svo má segja. Þetta viðhorf virðist ekki lengur til staðar.

Ríki sem selja öðrum ríkjum vopn hafa einnig eitthvað að segja um það hvernig vopnunum er beitt. Í höfuðborgum Evrópu er nú verið að hugsa um hvort að ríkisstjórn Bandaríkjanna geti í framtíðinni meinað Evrópumönnum að veita vopnum sínum gegn tilteknum ríkjum, eins og Rússlandi.

Líta einnig til leyniþjónustumála

Vilji Evrópumanna til að auka sjálfstæði sitt gagnvart Bandaríkjunum snýr ekki eingöngu að hergagnaframleiðslu, heldur einnig að söfnun og dreifingu leynilegra upplýsinga. Formaður leyniþjónustumálanefndar þýska þingsins hefur til að mynda lagt fram tillögu um að ríki Evrópu stofni nýtt kerfi til að deila upplýsingum sín á milli.

Þetta kerfi yrði til hliðar annars slíks sem Evrópa hefur lengi notað með Bandaríkjunum.

Í frétt Politico um málið er haft eftir Konstantin von Notz, áðurnefndum nefndarformanni, að óljóst sé hvort ríki Evrópu geti treyst á Bandaríkjamenn. Nýtt kerfi sé nauðsynlegt og til lengri tíma sé einnig nauðsynlegt að auka getu Evrópu til söfnunar leynilegra upplýsinga.

Þetta má að mestu leyti rekja til ákvörðunar ríkisstjórnar Trumps um að hætta að deila upplýsingum með Úkraínumönnum. Ráðamenn í Þýskalandi segja mögulegt að Bandaríkjamenn geri það sama við þá seinna meir.

„Við höfum reitt okkur á leyniþjónustur Bandaríkjanna í áratugi,“ hefur Politico eftir Roderich Kiesewetter, varaformanni þýsku leyniþjónustunefndarinnar. Hann sagði að ef aðgengi þeirra að upplýsingum yrði tekið af þeim, þyrfti fljótt að koma á laggirnar nýju fyrirkomulagi.