Efnahagsmál sem geðheilbrigðismál Björn Leví Gunnarsson skrifar 15. október 2024 18:31 Það er oft sagt að peningar kaupi ekki hamingju. Það er hálfsannleikur. Hið rétta er að ef fólk hefur áhyggjur af afkomu sinni – næstu mánaðamótum – þá er það áhyggjufullt og mögulega óhamingjusamt vegna þess. Fjárhagslegt öryggi er grunnur að andlegri líðan og skortur á því getur leitt til alvarlegra erfiðleika í andlegri heilsu. Geðheilsa er grundvallarþáttur í heilsu og vellíðan einstaklinga og samfélaga. Hún hefur áhrif á hvernig við hugsum, finnum til og hegðum okkur í daglegu lífi. Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO) upplifir um 1 af hverjum 4 einstaklingum í heiminum einhvers konar andlegt heilsuvandamál einhvern tímann á lífsleiðinni. Þetta þýðir að andleg heilsa snertir beint eða óbeint flesta í samfélaginu. Mikilvægi geðheilsu Á heimsvísu er skert geðheilsa ein helsta orsök skertrar starfsgetu. WHO áætlar að þunglyndi og kvíði kosti heimsbyggðina um 1.000 milljarða Bandaríkjadala árlega í tapaðri framleiðni. Á Íslandi hafa vandamál tengd andlegri heilsu aukist síðustu ár. Samkvæmt Embætti landlæknis hefur notkun þunglyndislyfja meira en tvöfaldast á síðustu tveimur áratugum, sem bendir til aukinna erfiðleika í andlegri heilsu meðal landsmanna. Fjárhagslegt óöryggi er sterkur áhættuþáttur fyrir erfiðleika í andlegri heilsu. Rannsóknir sýna að fólk sem glímir við fjárhagslega erfiðleika er tvisvar sinnum líklegra til að upplifa þunglyndi. Í könnun sem gerð var af Evrópsku geðheilbrigðisstofnuninni kom fram að 30 prósent þeirra sem upplifa fjárhagslega streitu sýna einkenni alvarlegra andlegra heilsuvandamála. Fyrir utan persónulegan kostnað hefur skert geðheilsa áhrif á efnahag samfélagsins. Hún leiðir til aukins álags á heilbrigðiskerfið, minnkaðrar framleiðni og aukinna fjarvista frá vinnu. Erfiðleikar í andlegri heilsu kosta íslenska hagkerfið líklega milljarða króna árlega í beinum og óbeinum kostnaði. Efnahagsleg áhrif á geðheilbrigði Fjárhagsleg streita er einn helsti áhættuþáttur fyrir þróun andlegra heilsuvandamála eins og kvíða og þunglyndis. Rannsóknir hafa sýnt að efnahagslegar þrengingar geta aukið tíðni slíkra vandamála. Til dæmis sýndi rannsókn sem birtist í The Lancet eftir fjármálakreppuna 2008 að sjálfsvígstíðni jókst í Evrópu og Bandaríkjunum vegna atvinnuleysis og fjárhagslegs óöryggis. Efnahagsstefna sem tryggir fólki áhyggjulaus mánaðamót er því ekki aðeins hagfræðilegt mál heldur einnig geðheilbrigðismál. Þegar fólk hefur aðgang að nauðsynlegum auðlindum án þess að óttast fjárhagslegt gjaldþrot, aukast lífsgæði og andleg heilsa batnar. Þetta hefur jákvæð áhrif á samfélagið í heild, þar sem heilbrigðari einstaklingar stuðla að sterkari og afkastameiri þjóð. Efnahagsstefna sem styður geðheilbrigði Efnahagsstefna sem stuðlar að geðheilbrigði er kjarninn í skilyrðislausri grunnframfærslu, sem Píratar hafa lengi barist fyrir. Með því að tryggja lágmarksframfærslu fyrir alla er dregið úr fátæktargildrum og fjárhagslegu óöryggi sem getur valdið erfiðleikum í andlegri heilsu. Slík stefna tryggir að fólk þurfi ekki að hafa stöðugar áhyggjur af afkomu sinni, sem hefur jákvæð áhrif á andlega vellíðan. Hagkerfi sem virkar fyrir fólk byggir á stöðugum gjaldmiðli án viðvarandi hárra vaxta og verðbólgu sem auka fjárhagslega óvissu. Það setur ekki fjármagnseigendur í fyrsta sæti né hleypir þeim fram hjá skattkerfinu sem allir aðrir þurfa að nota. Ójöfnuður í tekjum og eignum hefur verið tengdur við verri heilsu og styttri lífslíkur samkvæmt rannsóknum, þannig að sanngjarnt og réttlátt efnahagskerfi er lykilatriði fyrir heilsu þjóðarinnar. Að auki styður slíkt hagkerfi við fjölbreytt, sjálfbært og umhverfisvænt atvinnulíf um land allt. Það greiðir ekki götuna fyrir fyrirtæki sem brjóta á réttindum fólks, svindla í samkeppni eða menga umhverfið. Umhverfisvandamál hafa einnig áhrif á geðheilsu; loftslagskvíði er vaxandi fyrirbæri sem hefur áhrif á andlega vellíðan margra. Með því að leggja áherslu á sjálfbærni og umhverfisvernd stuðlum við að betri geðheilsu og heildarvelferð samfélagsins. Með því að sameina skilyrðislausa grunnframfærslu, sanngjarnt skattkerfi og stuðning við sjálfbært atvinnulíf getum við byggt upp hagkerfi sem virkar fyrir fólk og stutt við geðheilbrigði allra. Með því að tryggja fjárhagslegt öryggi, draga úr ójöfnuði og skapa sjálfbæra framtíð getum við bætt geðheilsu þjóðarinnar og byggt upp sterkara samfélag. Það er því ljóst að efnahagsleg velferð og geðheilsa eru órjúfanlega tengd og að efnahagsstefna sem leggur áherslu á geðheilbrigði er nauðsynleg fyrir framtíðarvelferð okkar allra. Höfundur er þingmaður Pírata. Es. Mér finnst mjög nauðsynlegt að útskýra allt í alls konar smáatriðum, með tilvísunum í rannsóknir og tölur. Greinin hérna fyrir ofan er dálítið háfleyg um hagkerfisleg áhrif á heilbrigði okkar – en þegar allt kemur til alls þá væri hægt að útskýra stöðuna á eftirfarandi hátt – sem ég fann í athugasemd á einhverjum samfélagsmiðli: „Bættu við streitunni við að úthugsa og plana hvort og hvernig hægt sé að kaupa mat og borga af lánum þennan mánuðinn, leiðanum yfir að komast aldrei í bíó eða á kaffihús, að geta ekki keypt strætókort fyrir bíllausa heimilið, ekki farið til læknis eða keypt sokka í staðinn fyrir þessa stagbættu. Þá fyrst verður fólk þreytt.“ Ég var þarna í mörg ár – að lifa í kringum núllið um hver mánaðamót. Sem starfsmaður í leikskóla með ódýrt lítið herbergi á leigu náði ég kannski að leggja til hliðar 5.000 krónur um hver mánaðamót sem dugðu svo akkúrat fyrir þessum óvæntu útgjöldum sem gerast af og til. Það var í rauninni ekki fyrr en við hjónin vorum komin yfir 50 þúsund krónur aukalega á mánuði eftir öll útgjöld að við fórum að geta safnað okkur fyrir íbúð – og mánaðarlega stressið og þreytan minnkaði tilfinnanlega. Ég trúi því að við getum gert betur. Ef það er satt að við séum ríkt samfélag – þá hljótum við að geta sett okkur það lágmark að hagkerfið virki ekki þannig að það leggist á andlega heilsu okkar. Af hverju setjum við okkur ekki í fyrsta sætið og veljum að gera betur? Pírata vilja gera betur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Leví Gunnarsson Píratar Efnahagsmál Geðheilbrigði Mest lesið Kristrún, Þorgerður og Inga: Framtíð Íslands - Ykkar tími er komin! Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Fyrstu jólin eftir ástvinamissi Anna Sigurðardóttir Skoðun Atvinnumál fatlaðra Ína Valsdóttir Skoðun „Þetta er ekki hægt, en það verður samt að gera þetta“ Arnar Þór Jónsson Skoðun Eldra fólk þarf Jóhann Pál sem félagsmálaráðherra – nema kannski þeir auðugustu Viðar Eggertsson Skoðun Mýtan um sæstreng! Andrés Pétursson Skoðun Bíp Bíp Bíp Ágúst Mogensen Skoðun Milljónerí Hannes Örn Blandon Skoðun Hvað er borgaraleg pólitík? Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun Það er ekki nóg að vera klár stelpa/strákur/stálp Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Fyrstu jólin eftir ástvinamissi Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Skyndihjálp: Lykillinn að öruggara samfélagi Hildur Vattnes Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Það er ekki nóg að vera klár stelpa/strákur/stálp Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Kosningum lokið og hvað nú? Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun „Þetta er ekki hægt, en það verður samt að gera þetta“ Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Mýtan um sæstreng! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Kvennaárið 2025 Drífa Snædal skrifar Skoðun Bíp Bíp Bíp Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Samviskufrelsi heilbrigðisstarfsmanna ekki vandamál þegar kemur að dánaraðstoð Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Milljónerí Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Jólaskreytingafyllerí: Eru takmörk fyrir því hversu langt má ganga í jólaskreytingum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er borgaraleg pólitík? Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Ríkisstjórn verðmætasköpunar Sigríður Mogensen skrifar Skoðun Þorlákshöfn - byggð á tímamótum Anna Kristín Karlsdóttir skrifar Skoðun Hagsmunamál fyrirtækjanna í stjórnarsáttmála Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lausnin í leikskólamálum að grafa undan atvinnuþátttöku og jafnrétti? Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Lýðræði hinna sterku Jón Páll Hreinsson skrifar Skoðun Bleikir hvolpar Darri Gunnarsson,Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Lifandi dauð! Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Það hafa allir sjötta skilningarvit Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Skoðun mín á alþingiskosningum 2024 Valgerður Bára Bárðardóttir skrifar Skoðun Kristrún, Þorgerður og Inga: Framtíð Íslands - Ykkar tími er komin! Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Skautaíþróttir í Reykjavík í dauðafæri - kýlum á stækkun Skautahallarinnar Bjarni Helgason skrifar Skoðun Hlustið á fólkið í skólunum? Dóra Þorleifsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægasta atkvæðið Kristbjörg Þórisdóttir skrifar Skoðun Nálgunarbann Fjölnir Sæmundsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Kosningasigur fyrir dýravernd Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Í morgun vöknuðum við á merkilegum tíma Silja Rún Friðriksdóttir skrifar Skoðun Hálft líf heimilislausra kvenna Kristín I. Pálsdóttir,Halldóra R. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Snúum samfélagi af rangri leið Finnbjörn A. Hermansson skrifar Sjá meira
Það er oft sagt að peningar kaupi ekki hamingju. Það er hálfsannleikur. Hið rétta er að ef fólk hefur áhyggjur af afkomu sinni – næstu mánaðamótum – þá er það áhyggjufullt og mögulega óhamingjusamt vegna þess. Fjárhagslegt öryggi er grunnur að andlegri líðan og skortur á því getur leitt til alvarlegra erfiðleika í andlegri heilsu. Geðheilsa er grundvallarþáttur í heilsu og vellíðan einstaklinga og samfélaga. Hún hefur áhrif á hvernig við hugsum, finnum til og hegðum okkur í daglegu lífi. Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO) upplifir um 1 af hverjum 4 einstaklingum í heiminum einhvers konar andlegt heilsuvandamál einhvern tímann á lífsleiðinni. Þetta þýðir að andleg heilsa snertir beint eða óbeint flesta í samfélaginu. Mikilvægi geðheilsu Á heimsvísu er skert geðheilsa ein helsta orsök skertrar starfsgetu. WHO áætlar að þunglyndi og kvíði kosti heimsbyggðina um 1.000 milljarða Bandaríkjadala árlega í tapaðri framleiðni. Á Íslandi hafa vandamál tengd andlegri heilsu aukist síðustu ár. Samkvæmt Embætti landlæknis hefur notkun þunglyndislyfja meira en tvöfaldast á síðustu tveimur áratugum, sem bendir til aukinna erfiðleika í andlegri heilsu meðal landsmanna. Fjárhagslegt óöryggi er sterkur áhættuþáttur fyrir erfiðleika í andlegri heilsu. Rannsóknir sýna að fólk sem glímir við fjárhagslega erfiðleika er tvisvar sinnum líklegra til að upplifa þunglyndi. Í könnun sem gerð var af Evrópsku geðheilbrigðisstofnuninni kom fram að 30 prósent þeirra sem upplifa fjárhagslega streitu sýna einkenni alvarlegra andlegra heilsuvandamála. Fyrir utan persónulegan kostnað hefur skert geðheilsa áhrif á efnahag samfélagsins. Hún leiðir til aukins álags á heilbrigðiskerfið, minnkaðrar framleiðni og aukinna fjarvista frá vinnu. Erfiðleikar í andlegri heilsu kosta íslenska hagkerfið líklega milljarða króna árlega í beinum og óbeinum kostnaði. Efnahagsleg áhrif á geðheilbrigði Fjárhagsleg streita er einn helsti áhættuþáttur fyrir þróun andlegra heilsuvandamála eins og kvíða og þunglyndis. Rannsóknir hafa sýnt að efnahagslegar þrengingar geta aukið tíðni slíkra vandamála. Til dæmis sýndi rannsókn sem birtist í The Lancet eftir fjármálakreppuna 2008 að sjálfsvígstíðni jókst í Evrópu og Bandaríkjunum vegna atvinnuleysis og fjárhagslegs óöryggis. Efnahagsstefna sem tryggir fólki áhyggjulaus mánaðamót er því ekki aðeins hagfræðilegt mál heldur einnig geðheilbrigðismál. Þegar fólk hefur aðgang að nauðsynlegum auðlindum án þess að óttast fjárhagslegt gjaldþrot, aukast lífsgæði og andleg heilsa batnar. Þetta hefur jákvæð áhrif á samfélagið í heild, þar sem heilbrigðari einstaklingar stuðla að sterkari og afkastameiri þjóð. Efnahagsstefna sem styður geðheilbrigði Efnahagsstefna sem stuðlar að geðheilbrigði er kjarninn í skilyrðislausri grunnframfærslu, sem Píratar hafa lengi barist fyrir. Með því að tryggja lágmarksframfærslu fyrir alla er dregið úr fátæktargildrum og fjárhagslegu óöryggi sem getur valdið erfiðleikum í andlegri heilsu. Slík stefna tryggir að fólk þurfi ekki að hafa stöðugar áhyggjur af afkomu sinni, sem hefur jákvæð áhrif á andlega vellíðan. Hagkerfi sem virkar fyrir fólk byggir á stöðugum gjaldmiðli án viðvarandi hárra vaxta og verðbólgu sem auka fjárhagslega óvissu. Það setur ekki fjármagnseigendur í fyrsta sæti né hleypir þeim fram hjá skattkerfinu sem allir aðrir þurfa að nota. Ójöfnuður í tekjum og eignum hefur verið tengdur við verri heilsu og styttri lífslíkur samkvæmt rannsóknum, þannig að sanngjarnt og réttlátt efnahagskerfi er lykilatriði fyrir heilsu þjóðarinnar. Að auki styður slíkt hagkerfi við fjölbreytt, sjálfbært og umhverfisvænt atvinnulíf um land allt. Það greiðir ekki götuna fyrir fyrirtæki sem brjóta á réttindum fólks, svindla í samkeppni eða menga umhverfið. Umhverfisvandamál hafa einnig áhrif á geðheilsu; loftslagskvíði er vaxandi fyrirbæri sem hefur áhrif á andlega vellíðan margra. Með því að leggja áherslu á sjálfbærni og umhverfisvernd stuðlum við að betri geðheilsu og heildarvelferð samfélagsins. Með því að sameina skilyrðislausa grunnframfærslu, sanngjarnt skattkerfi og stuðning við sjálfbært atvinnulíf getum við byggt upp hagkerfi sem virkar fyrir fólk og stutt við geðheilbrigði allra. Með því að tryggja fjárhagslegt öryggi, draga úr ójöfnuði og skapa sjálfbæra framtíð getum við bætt geðheilsu þjóðarinnar og byggt upp sterkara samfélag. Það er því ljóst að efnahagsleg velferð og geðheilsa eru órjúfanlega tengd og að efnahagsstefna sem leggur áherslu á geðheilbrigði er nauðsynleg fyrir framtíðarvelferð okkar allra. Höfundur er þingmaður Pírata. Es. Mér finnst mjög nauðsynlegt að útskýra allt í alls konar smáatriðum, með tilvísunum í rannsóknir og tölur. Greinin hérna fyrir ofan er dálítið háfleyg um hagkerfisleg áhrif á heilbrigði okkar – en þegar allt kemur til alls þá væri hægt að útskýra stöðuna á eftirfarandi hátt – sem ég fann í athugasemd á einhverjum samfélagsmiðli: „Bættu við streitunni við að úthugsa og plana hvort og hvernig hægt sé að kaupa mat og borga af lánum þennan mánuðinn, leiðanum yfir að komast aldrei í bíó eða á kaffihús, að geta ekki keypt strætókort fyrir bíllausa heimilið, ekki farið til læknis eða keypt sokka í staðinn fyrir þessa stagbættu. Þá fyrst verður fólk þreytt.“ Ég var þarna í mörg ár – að lifa í kringum núllið um hver mánaðamót. Sem starfsmaður í leikskóla með ódýrt lítið herbergi á leigu náði ég kannski að leggja til hliðar 5.000 krónur um hver mánaðamót sem dugðu svo akkúrat fyrir þessum óvæntu útgjöldum sem gerast af og til. Það var í rauninni ekki fyrr en við hjónin vorum komin yfir 50 þúsund krónur aukalega á mánuði eftir öll útgjöld að við fórum að geta safnað okkur fyrir íbúð – og mánaðarlega stressið og þreytan minnkaði tilfinnanlega. Ég trúi því að við getum gert betur. Ef það er satt að við séum ríkt samfélag – þá hljótum við að geta sett okkur það lágmark að hagkerfið virki ekki þannig að það leggist á andlega heilsu okkar. Af hverju setjum við okkur ekki í fyrsta sætið og veljum að gera betur? Pírata vilja gera betur.
Kristrún, Þorgerður og Inga: Framtíð Íslands - Ykkar tími er komin! Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun
Eldra fólk þarf Jóhann Pál sem félagsmálaráðherra – nema kannski þeir auðugustu Viðar Eggertsson Skoðun
Skoðun Samviskufrelsi heilbrigðisstarfsmanna ekki vandamál þegar kemur að dánaraðstoð Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Jólaskreytingafyllerí: Eru takmörk fyrir því hversu langt má ganga í jólaskreytingum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar
Skoðun Er lausnin í leikskólamálum að grafa undan atvinnuþátttöku og jafnrétti? Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar
Skoðun Kristrún, Þorgerður og Inga: Framtíð Íslands - Ykkar tími er komin! Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar
Skoðun Skautaíþróttir í Reykjavík í dauðafæri - kýlum á stækkun Skautahallarinnar Bjarni Helgason skrifar
Kristrún, Þorgerður og Inga: Framtíð Íslands - Ykkar tími er komin! Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun
Eldra fólk þarf Jóhann Pál sem félagsmálaráðherra – nema kannski þeir auðugustu Viðar Eggertsson Skoðun