Ærandi þögn og klukkan tifar

Bjarni Benediktsson, formaður flokksins frá árinu 2009, tilkynnti snemma í janúar að hans vertíð í formannsstól liði senn undir lok. Hann ætlaði ekki að gefa kost á sér til formennsku á komandi landsfundi. Fjölmargir hafa verið nefndir til sögunnar sem mögulegir arftakar en þrjú þá helst, fólk sem hefur verið í forystu flokksins ýmist sem varaformenn eða ritarar.

Þau sem um ræðir eru öll ráðherrar úr síðustu ríkisstjórn, þau Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir, Guðlaugur Þór Þórðarson og Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir. Þá hefur Guðrún Hafsteinsdóttir fyrrverandi dómsmálaráðherra sömuleiðis verið nefnd til sögunnar og talið henni til styrks að hún sé sú óumdeildasta meðal flokksmanna sem margir hverjir horfa til þess að lægja öldur sem hafa verið á milli fylkinga innan flokksins.

Samkvæmt heimildum fréttastofu vinnur Áslaug Arna hörðum höndum að framboði sínu til formanns og hefur gert í nokkurn tíma. Bakland Áslaugar Örnu í flokknum er heilmikið og þá sérstaklega á höfuðborgarsvæðinu. Hún hefur verið á útopnu félagslega, verið tíður gestur á viðburðum og nú síðast á þorrablóti Vesturbæjar meðal KR-inga en Áslaug er uppalin í Ártúnsholtinu og gallhörð Fylkiskona.

Áslaug Arna tók tímabundið við stöðu varaformanns flokksins í september 2017 eftir andlát Ólafar Nordal, varaformanns flokksins. Á landsfundi hálfu ári síðar var Þórdís Kolbrún kjörin varaformaður en Áslaug Arna ritari. Margir töldu Áslaugu Örnu líklega til að bjóða sig fram sem varaformann á landsfundi flokksins 2022. Hún gaf út rit á landsfundinum með framtíðarsýn hennar og dreifði meðal gesta fundarins. Hún bauð sig þó ekki fram gegn Þórdísi Kolbrúnu sem var endurkjörin varaformaður án mótframboðs.

Þórdís Kolbrún hefur ítrekað líst því yfir í viðtölum undanfarið ár að hún sé tilbúin að veita flokknum forystu ef og þegar Bjarni hætti sem formaður. Síðan Bjarni tilkynnti um ákvörðun sína hefur Þórdís ekki verið afdráttarlaus. Í löngu viðtali í Samtalinu hjá Heimi Má á dögunum, sem manneskja í formannshugleiðingum hefði getað nýtt til að blása flokknum byr í brjóst og gefa innsýn í framtíðina, kom lítið nýtt fram varðandi mögulegt framboð. Hún sagði það vissulega stefnubreytingu ef hún biði sig ekki fram.

„Í rauninni tók ég ákvörðun fyrir meira en tveimur árum örugglega, að ég myndi bjóða fram krafta mína þegar Bjarni Benediktsson myndi ákveða að hætta sem formaður. Ég hef ekki tekið nýja ákvörðun síðan þá,“ sagði Þórdís Kolbrún.

Sumir lesa ýmislegt í þá ákvörðun Bjarna að láta af formennsku á landsfundinum í stað þess að hætta í janúar og gefa þannig varaformanninum Þórdísi kost á að máta sig sem formaður fram að landsfundi. Það hefði verið skýr stuðningsyfirlýsing frá Bjarna sem hefur ekkert látið uppi um hvaða arftaki hugnist honum best. Með því að sitja fram að landsfundi fær enginn forskot í formannskapphlaupinu auk þess sem hefð er fyrir því að formenn sitji fram að landsfundi.

Guðlaugur Þór Þórðarson bauð sig fram til formanns gegn Bjarna á síðasta landsfundi flokksins haustið 2022 og minnti á styrk sinn innan flokksins þrátt fyrir tap. 

Margir reiknuðu með því að Guðlaugur Þór myndi stökkva á tækifærið þegar Bjarni stigi loksins frá borði. Guðlaugur Þór hefur eins og Áslaug mikið bakland í flokknum og þá sérstaklega í Reykjavík. Oddvitaslagur þeirra í Reykjavík í júní 2021 gaf áhugaverða innsýn í átök innan flokksins.

„Þeir töpuðu,“ sagði Guðlaugur Þór í ræðu meðal stuðningsmanna en mikið gekk á í aðdragandanum.

Það eru einmitt þessi klofningur innan flokksins, sem sést til dæmis í fyrrnefndum oddvitaslag fyrir tæpum fjórum árum, sem situr í mörgum flokksmanninum sem vill sjá flokkinn sameinast um einstakling til að leiða flokkinn inn í framtíðina. Fylgi Sjálfstæðisflokksins í Alþingiskosningum hefur þrátt fyrir varnarsigur, sé litið til skoðanakannana, aldrei mælst lægra eða rétt undir tuttugu prósentum. En hver gæti sameinað sundraðan flokk inn í framtíðina?

Það skildi enginn útiloka fyrrnefnd þrjú en sífellt fleiri innan Sjálfstæðisflokksins eru farnir að horfa til Guðrúnar Hafsteinsdóttur. Það þykir Guðrúnu til tekna að vera hvað minnst umdeild innan flokksins af mögulegum formannsefnum. Hún þykir hafa staðið í lappirnar í útlendingamálum eftir að hafa tekið við dómsmálaráðuneytinu af Jóni Gunnarssyni á síðasta kjörtímabili. Skemmst er að minnast afdráttarlauss svars hennar í máli Yazan Tamimi þegar brottvísun hennar var frestað. Það hafi verið henni þvert um geð.

Útlendingamálin brenna á flokksmönnum og hafa gert um nokkurn tíma. Sumir flokksmenn telja ljóst að fylgi flokksins hafi meðal annars hrapað vegna seinagangs ríkisstjórnar í þeim málum þar sem Vinstri græn hafi staðið í vegi fyrir nauðsynlegum breytingum. Miðflokkurinn hafi tekið útlendingamálin fastari tökum og þangað hafi flokkurinn misst nokkuð fylgi.

En ekkert heyrist frá Guðrúnu frekar en Áslaugu, Þórdísi eða Guðlaugi. Það þýðir líka lítið að spyrja. Ekkert þeirra er líklegt til að gefa nokkuð uppi um plön sín nema með skipulögðum kortlögðum hætti. Bjarni Benediktsson hafði verið þrálátlega spurður út í framtíð sína sem formaður en gaf ekkert uppi fyrr en með Facebook-status þann 6. janúar.

Fræðilega séð gætu öll fjögur boðið sig fram til formanns Sjálfstæðisflokksins en það má telja ólíklegt og næsta útilokað. Sú leið myndi benda til meiri sundrungar en samtöðu innan flokksins. Mun líklegra má telja að framboðin verði í mesta lagi tvö. Þar er Áslaug Arna langlíklegust eins og staðan er í dag og sú eina sem virðist augljóslega vinna að framboði. Hún sagði á dögunum flokkinn þurfa „ferskt og nýtt upphaf“ og Þórdís sagði flokkinn þurfa að „breikka faðminn“.

Fyrirkomulagið í kosningum til formanns spilar líka stóra rullu en því má líkja við hið umdeilda einvígi Söngvakeppninnar, sem nú hefur verið lagt af, þótt fyrirkomulagið sé mjög hefðbundið. Til að ná kjöri þarf meirihluta atkvæða en annars kjósa á ný á milli tveggja efstu frambjóðenda.

Óvissan er mun meiri hjá hinum þremur. Þá er alltaf mögulegt að einhver bjóði óvænt fram krafta sína á síðustu stundu en möguleikar á slíku framboði eru hverfandi enda ljóst að sá sem ætlar að ná kjöri sem formaður Sjálfstæðisflokksins þarf að ræsa vélarnar, hringja símtölin og tryggja sér stuðning landsfundarfulltrúa í tæka tíð. Þá má nefna að Snorri Ásmundsson listamaður hefur þegar tilkynnt um framboð til formanns, ekki í fyrsta skipti.

Þá telja sumir að inn í umræðu formannsefna sín á milli í aðdraganda landsfundar og mögulegs samkomulags um framboð, og ekki framboð, geti fléttast loforð um stuðning í sveitarstjórnarkosningunum 2026. Þar hefur Sjálfstæðisflokkurinn verið í minnihluta í hálfan annan áratug. Þar þykir mörgum Sjálfstæðismanninum augljóst tækifæri fyrir sterkan flokksmann að taka til hendinni. Helst hafa verið nefnd til sögunnar Reykjavíkurfólkið Áslaug Arna og Guðlaugur Þór.

Spennan er í það minnsta mikil og verður fróðlegt að sjá hver verður kjörinn formaður Sjálfstæðisflokksins sunnudaginn 2. mars.