Z kyn­slóðin er allt öðru­vísi en eldri kyn­slóðir og mun breyta öllu

Í Atvinnulífinu í gær og í dag er fjallað um hvað þarf til að undirbúa kynslóðaskipti á vinnustöðum með það að leiðarljósi að yngri leiðtogar séu undirbúnir og þegar þjálfaðir.

Allt aðrar áherslur hjá næstu kynslóðum

Anna er stjórnendamarkþjálfi, heilsumarkþjálfi og jógakennari með meistaragráðu í tómstunda- og félagsmálafræði. Anna er einn vinsælasti fyrirlesari landsins og á hverju ári heldur hún að jafnaði 150-200 fyrirlestra.

Anna segir fólk ósjálfrátt velja sér hópa sem eru frekar einsleitir.

„Við veljum okkur oft vini sem eru með sambærilegar skoðanir og við sjálf, sambærileg áhugamál og svo framvegis. Það sama gerum við með ákvarðanatökur. Við tökum ákvarðanir sem byggja á því hvað okkur finnst sjálfum og gerum ráð fyrir því að það eigi alltaf við. Sem þýðir að við erum að taka ákvarðanir í of einsleitum hópum.“

Kynslóðirnar fjórar sem verið er að tala um miðast við eftirfarandi fæðingartímabil:

Baby Boomers er fólk sem fætt er á tímabilinu 1946 til 1964.

Kynslóð X er fólk fætt tímabilið 1965-1979. 

Aldamótakynslóðin er fædd 1980 til ársins 1994.

Z kynslóðin er fólk sem fætt er 1995-2012.

Af ofangreindum kynslóðum er það Z kynslóðin sem er líkleg til að innleiða mjög miklar breytingar. Ekki síst með tilliti til loftlagsbreytinga, tækniþróunar og fleira.

Anna tekur dæmi um niðurstöður kannana erlendis frá sem bílaframleiðendur gerðu og hún kynntist í gegnum vinnu fyrir þá aðila.

„Þeir voru að velta fyrir sér hvers vegna það væri samdráttur í bílakaupum og tóku því könnun, rýnihópaviðtöl og fleira og spurðu unga fólkið hvernig bíla það vildi. 

Það sem kom í ljós var að unga fólkið sagðist bara ekkert vilja neina bíla. Það sér ekki fyrir sér að kaupa sér bíl heldur frekar að fólk deili með sér notkun á bílum. 

Þarna er nefnilega að koma kynslóð sem sér framtíðina allt öðruvísi fyrir sér. 

Vill styttri vinnuviku. Ætlar að verja tímanum með fjölskyldunni. Ekki að kaupa stór hús og svo framvegis. 

Allt mun þetta hafa áhrif á það hvernig vinnustaðir framtíðarinnar verða mótaðir, vörur og hvað annað.“

Anna telur þá sem nú halda utan um stjórnartaumana ekkert endilega standa sig nógu vel í því að horfa til framtíðar.

„Sú kynslóð sem er ríkjandi í stjórnendastöðum núna er fólk sem er af kynslóð X. Og er að taka ákvarðanir byggðar á því sem sú kynslóð þekkir. Þessi kynslóð er mjög sjálfstæð og sveigjanleg enda hefur hún gengið í gegnum hörku tíma. Þetta er kynslóðin sem spurði engra spurninga heldur fór bara að vinna.“

Til samanburðar við næstu kynslóðir segir Anna:

Z kynslóðin er allt öðruvísi og hefur ekki farið í gegnum sömu tímana og eldri kynslóðir. Þetta er kynslóð þar sem kvíði hefur aukist, þunglyndi er að aukast og eitthvað sem við köllum skólaforðun er að sýna sig sem staðreynd. 

En þetta er líka kynslóð sem er mjög opin og skapandi. Og um leið kynslóð sem er líkleg til að velja mínimalistann í mun meira mæli en við þekkjum. Og borða öðruvísi til að passa upp á heiminn. Allt atriði sem okkur finnst bara vesen sem eldri erum.

Eitt af einkennum Z kynslóðarinnar er  viðkvæmni. Þetta er kynslóð sem vill hugsa um líðan og tilfinningar. Því þessi kynslóð er alin upp við mjög mikið áreiti. Til að mynda í kjölfar þess að samfélagsmiðlar urðu til. Áreitið sem Z kynslóðin elst upp við er áreiti sem dundi ekki á okkur sem eldri erum.“

Úrelt að vera miðaldra að taka framtíðarákvarðanir

Anna segir þetta sem eðlilega þróun með tilliti til þess að hver kynslóð boðar breytingar.

„Það er í eðli ungra kynslóða að vera róttæk. Þess vegna hafa allar kynslóðir oft áhyggjur af því hvernig málin þróast þegar næsta kynslóð tekur við. Allar kynslóðir halda að allt hrynji þegar næsta kynslóð tekur við og líst ekkert á blikuna. Staðreyndin er samt sú að við reddum okkur alltaf. Hver kynslóð innleiðir sínar breytingar og þær kynslóðir sem munu taka við eru að fara að breyta mjög miklu.“

Vandinn segir Anna hins vegar vera þann að við erum enn of lítið að hlusta á ungt fólk og taka ákvarðanir sem byggja meira á þeirri framtíð sem þau eru líkleg til að móta.

„Það er til dæmis mjög algengt að það sé verið að hanna hluti, til dæmis hús, þar sem ekki er haft samráð við unga fólkið né fólkið sem þar starfar á gólfinu. En húsið lítur kannski mjög vel út og er mjög smart. Húsið stendur til langrar framtíðar en sýnir fljótt að það er ekki að sinna þörfum eða kröfum þeirra sem málið varðar. Annars vegar fólkið sem starfar á gólfinu eða unga fólkið sem mun taka við stjórnartaumunum og gera hlutina öðruvísi.“

En hvað getum við þá gert til þess að undirbúa okkur betur undir komandi breytingar með yngri leiðtogum?

„Það er eins og ég segi, alltaf að taka samtalið fyrst og fremst. Vera í samráði við unga fólkið. Tryggja að fjölbreytileikinn á vinnustöðum sé sem mestur því það eykur líkurnar á að samtalið eigi sér stað. Við þurfum að vera með fólk innanborðs af öllum kynjum, á ólíkum aldri, af ólíku bergi brotið og með ólíka reynslu og sýn.“

Þá segir Anna vinnustaði líka geta staðið fyrir alls kyns verkefnum til að átta sig betur á því hvað yngri kynslóðir eru líklegar til að segja. Til dæmis með því að vera með rýnihópaviðtöl og fleira um vörur, þjónustur, framtíð vinnustaða, gatnagerðar og svo framvegis.

„Ég er ekki að segja að allt sem unga kynslóðin segir sé rétt. Við þurfum hins vegar að taka samtalið því það sama gildir um hvað okkur finnst sem eldri erum. Það sem við erum að segja er ekkert heldur alveg rétt. Því það er ekkert til sem heitir rétt eða rangt í þessu,“ segir Anna og ítrekar hversu mikilvægt samtal og samráð er á milli kynslóða.

Anna minnir líka á dæmi sem eru vel þekkt í sögunni. Þar sem eldri kynslóðir eru að taka stórar ákvarðanir til framtíðar sem síðan ekki varð.

„Fólk hefur alltaf svo mikla trú á eigin vöru. Eins og það sé það sem verður til framtíðar. En þá er gott að muna að einu sinni héldu framleiðendur að fólk myndi alltaf vilja vídeóspólur. Eða filmur í myndavélina eins og frægt er orðið með Kodakrisann sem síðan hvarf.“

„Persónulega finnst mér við öll þurfa að leggja meiri áherslu á félagsfærni í allri þjálfun. Ef ég væri til dæmis að stofna skóla í dag, myndi ég leggja áherslu á seiglu, félagsfærni og heilbrigt sjálfstraust allt skólastigið. Frá leikskóla og uppúr,“ segir Anna og bætir við: ,,Ekki að ég vilji varpa allri ábyrgð á skólana, íþróttir eða þjálfara og svo framvegis. Ég myndi þvert á móti vilja valdefla foreldra líka. Og starfsfólk á vinnustöðum.“

Í einu og öllu þurfum við að vera opnari fyrir því að við vitum ekki hvernig hlutirnir verða því það er fyrirséð að þær kynslóðir sem eru að fara að taka við, eru svo gjörólíkar þeim sem hafa stjórnað til þessa.

Að segja setningar eins og Þetta hefur alltaf verið svona... á ekki lengur við. 

Við sem erum eldri skiljum ekki hvernig sextán ára hugsar. Og eigum því ekki að taka ákvarðanir um eitthvað sem er ætlað fyrir næstu kynslóðir að nota nema þá í samráði við unga fólkið sjálft. 

Því hvað veit miðaldra manneskja um það hvernig unga fólkið sér framtíðina fyrir sér?“